Càn khôn nhất trịch

Chủ nhật - 09/02/2020 08:09

Thành ngữ tiếng Hàn, Hán, Việt: 건곤일척(乾坤一擲 - càn khôn nhất trịch). Ở đây, càn - trời, khôn - đất, nhất - một, trịch - gieo.

Giải thích thêm chút là càn, khôn là 2 quẻ của Kinh Dịch. Trịch - gieo ở đây là gieo quẻ cờ bạc.

Câu này có nghĩa là "gieo một mẻ càn khôn", mang trời đất ra cược để gieo một mẻ sinh tử với xác suất năm ăn năm thua. Câu này vốn tả một hành động quyết đoán, quyết định vận mệnh sinh tử, thành bại của ai đó. Mang trời, đất ra cược một canh bạc thì đúng là canh bạc lớn lao.

Đây là câu được trích từ một khổ thơ tả về trận đánh Hồng Câu (鴻溝 - 홍구) giữa Lưu Bang và Hạng Vũ. Khi bị quân Sở bao vây cướp hết lương thực, quân Hán bị đói, tình hình nguy cấp, Lưu Bang xin hòa giải với Hạng Vũ.

Nghĩ tình bằng hữu thủa hàn vi, Hạng Vũ đồng ý nghị hòa, cắt đất từ Hồng Câu về phía Tây giao cho Lưu Bang, từ Hồng Câu về phía Đông là của Hạng Vũ. Trước khi rút quân Hạng Vũ còn chia lương thực cứu đói quân Hán. 

Tuy nhiên, Lã Trĩ, Trần Bình, Trương Lương và các tướng lĩnh khác khuyên Lưu Bang phá bỏ giao ước, truy kích quân Sở khi Hạng Vũ không đề phòng. Lưu Bang nghe lời, phá ước đánh Hạng Vũ và thắng trận. Sau có thơ về việc này và đây là 4 câu trong bài đó.

용피호곤할천원 - 龍疲虎困割川原 - Long bì hổ khốn cát tuyền nguyên

억만창생성명존 - 億萬蒼生性命存 - Ức vạn thương sinh tính mệnh tồn

수권군왕회마수 - 誰勸君王回馬首 - Thùy khuyến quân vương hồi mã thủ

진성일척도건곤 -眞成一擲賭乾坤 - Chân thành nhất trịch đổ càn khôn

Ý là:

Rồng mệt, hổ khốn, đất đai cũng đã phân định

Muôn vàn sinh mệnh của chúng sinh đã được giữ gìn

Ai đó đã dám khuyên vua quay đầu ngựa

Nào khác gì chơi một ván càn khôn

(용은 지치고 범도 피곤하여 강과 들을 나누어 가졌다.

이로 인해 억만창생의 목숨이 살아 남게 되었네.

누가 임금에게 권하여 말머리를 돌리게 하고,

참으로 한 번 던져 하늘과 땅을 걸게 만들었던고).

Dương Chính Chức

Các bài viết liên quan:

• Độc thư tam đáo
• Độc tiếu
• Thủy ngư chi giao kim thạch chi giao
• Phần thư khanh nho
• Thủy hữu thất đức
• Nguyệt ấn thiên giang
• Thủy chi thất thiện

Những tác phẩm cũ hơn:

• Diêu chi bất động
• Thực sự cầu thị
• Bình địa phong ba
• Thành ngữ: Tang điền bích hải
• Tích phi thành thị
• Tết âm lịch
• Thành ngữ: Tống cựu nghênh tân

Những tác phẩm mới hơn:

• Tống cựu nghênh tân
• Tọa bất an tịch
• Thất phu chi dũng
• Từ Thức gặp Tiên
• Ăn quả đúng cách
• Kiến vật sinh tâm
• Tìm hiểu thành ngữ: Khuyến thiện trừng ác