Thị phi chi tâm

Thứ tư - 19/02/2020 06:07

Thành ngữ tiếng Hàn, Hán, Việt: 시비지심(是非之心 -thị phi chi tâm). Ở đây, thị - đúng, phi - sai, chi - của, tâm - tấm lòng.

Đây là câu trích trong "Tứ Đoan thuyết (사단설-四端說), hay "Tứ Thiện thuyết" (사선설 - 性善說), phần Công Tôn Sửu (공손추-公孫丑篇), Mạnh Tử. Tứ Đoan hay Tứ Thiện đó là:

- Không có lòng thương xót thì không phải là người (불쌍히 여기는 마음이 없으면 사람이 아니고),

- Không biết xấu hổ thì không phải là người (부끄러운 마음이 없으면 사람이 아니며),

- Không có tâm nhường nhịn thì không phải là người (사양하는 마음이 없으면 사람이 아니고)

- Không phân biệt đúng sai thì không phải là người (옳고 그름을 아는 마음이 없으면 사람이 아니다).

Ở đây, lòng thương xót gọi là "trắc ẩn" (측은- 惻隱), là cao nhất của Nhân (인-仁); lòng xấu hổ gọi là "tu ố" (수오-羞惡), là cao nhất của Nghĩa (의-義); lòng nhường nhịn gọi là "từ nhượng" (사양- 辭讓), là cao nhất của Lễ

(예-禮) và biết đúng sai gọi là "thị phi" (시비-是非), thứ cao nhất của Trí (지-智).

Vậy "thị phi chi tâm" là việc biết phân biệt đúng sai. Người có cái tâm này là người thuộc về Trí, sáng suốt.

Tiện nói thêm. Chúng ta vẫn hay hiểu chưa đúng về "thị phi". Khi nói "có lời thị phi" thì hay bị hiểu ngay rằng bị nói xấu, bị dèm pha. Đúng ra phải hiểu là đang bị người ta nói này, nói kia, có câu tốt, có câu xấu.

Khi ta khen ai đó sáng suốt, biết rõ phải trái, đúng sai, ta sẽ nói: ông/bà ấy đúng là người có "thị phi chi tâm".

Dương Chính Chức

Các bài viết liên quan:

• Khắc chu cầu kiếm
• Ngụy kinh, chân kinh
• Thiền định
• Độc tiếu
• Thủy ngư chi giao kim thạch chi giao
• Độc thư tam đáo
• Phần thư khanh nho

Những tác phẩm cũ hơn:

• Ngựa nước Hồ ngóng gió bắc
• Đại nghĩa diệt thân
• Trường ca Vượt Biển
• Đoàn sinh tán tử
• Ốc ô chi ái
• Miệng còn hôi sữa
• Quan âm Thị Kính

Những tác phẩm mới hơn:

• Thanh phiên phích lịch
• Mãn thời chi thán
• Vọng mai giải khát
• Danh thực tương phù
• Ăn quả đúng cách
• Thành ngữ: Nước chảy thành sông
• Tìm hiểu thành ngữ: Khuyến thiện trừng ác