Cái bình thức tỉnh

Một ngày kia, Khổng Tử đến tham quan một ngôi miếu cổ của nước Chu và thấy một cái bình. Khổng Tử hỏi người trông coi miếu: “Đây là bình gì?”

Người coi miếu đáp: “Đây là bình dùng để tự thức tỉnh bản thân.”

Khổng Tử nói: “Ta từng nghe nói rằng khi cái bình này rỗng thì nó nghiêng về một góc, khi đầy nửa bình thì nó đứng thẳng, và khi đầy bình thì nó lật úp lại. Có đúng như vậy không?”

Người coi miếu đáp: “Đúng là vậy”.

Khổng Tử bảo học trò đem nước lại để thử, và xác thực điều này.

Khổng Tử cảm thán mà nói rằng: “Đây chẳng phải đạo lý, cái gì đầy thì cũng tràn đổ đó sao?”

Tử Lộ nói: “Thưa thầy, có phải thầy đang nói rằng con người thường giống như chiếc bình sau khi đầy nước, họ cho rằng cách nghĩ cách làm của mình là chính xác nhất, do đó bám chặt vào đó mà làm, kết quả là thất bại, có phải như vậy không? Trạng thái đầy mà không tràn đổ, có cách nào làm được như vậy không?”

Khổng Tử nói: “Để giải quyết vấn đề tự đại tự mãn này, tự bản thân phải biết tiết chế mình, luôn để tâm thanh thản”.

Tử Lộ lại hỏi: “Muốn để tâm buông xuống, thì phải dùng cách nào?“

Khổng Tử nói: “Người có đạo đức phẩm hạnh cao thượng, phải giữ gìn sự khiêm nhường, kính cẩn. Người giàu sang phú quý, phải biết tiết kiệm. Người quyền cao chức trọng lúc nào cũng lấy khiêm nhường đối đãi người khác. Người có binh lực cường đại, phải luôn trong tâm thái cảnh giác cẩn trọng. Người thông minh trí tuệ không quên nhắc nhở bản thân còn rất kém cỏi. Người học cao hiểu rộng tự biết răn đe rằng tri thức của mình còn rất nông cạn. Đây chính là cách tiết chế tự kỷ và buông tâm xuống. Như trong Kinh Thi viết: ‘Vua Thành Thang không ngại ngần tôn kính người khác, nên ông được mọi người tôn kính hơn nữa’”.

Người xưa thường dùng bình khuyên răn để thức tỉnh bản thân, để duy trì tâm thái thanh tỉnh, tinh anh, chừng mực và khiêm tốn. Con người cần giữ được điều gì? Khiêm tốn là bản chất của con người. Làm sao để giữ được? Có một tấm lòng rộng mở mà khiêm tốn, giống như bầu trời bao phủ mọi thứ và mặt đất có thể dung chứa mọi vật, đầy mà không tràn.

Theo Cmoney