Nét đẹp của bất toàn (わび・さび, 侘・寂)

Người Nhật có một lý lẽ sống rất hay. Đó là Sá tịch, hay còn gọi là Wabi - sabi (わび・さび, 侘・寂), tức là Thô -Tịch, triết lý về việc đề cao sự không hoàn mỹ, tìm thú vui và sự an nhiên trong tình trạng không hoàn hảo, là khái niệm về sự bất đối xứng, sự thô ráp, sự lược giản hoá, sự cần kiệm, sự khắc khổ, sự khiêm nhường, sự thân thiện, và sự am tường tính nguyên vẹn đơn sơ mà cách tự nhiên và vạn vật vận hành. Đó là triết lý để đi tìm nét đẹp (Mỹ) trong sự không hoàn hảo (Bất toàn), như việc họ không vứt bỏ cái bát vỡ, mà gắn những mảnh vỡ lại, coi những vết nứt đó là nét đẹp riêng mà những vật khác không thể có được. Họ hướng tới sử dụng những vật dụng tự nhiên, thô ráp, gồ ghề, giản đơn để cảm nhận cái đẹp của thiên nhiên. Trong những túp lều đơn sơ, họ có thể sáng tác nhưng bài thơ haiku đậm chất thiền, vẽ được những bức tranh để đời cho hậu sinh...Triết lý đó cũng giúp hình thành phong cách kiến trúc Wabi-sabi, một phong cách hướng tới sự tối giản về cấu trúc, tối đa về thiên nhiên, ảnh hưởng tới nghệ thuật gốm, nhạc và nhất là phong cách Trà đạo.  

Một sự tốt đẹp hoàn toàn, không một chút khiếm khuyết nào dù là nhỏ nhất, ta gọi cái đó là Hoàn hảo. Về cơ bản, không tồn tại sự Hoàn hảo. Tất nhiên, có thể Bạn không nghĩ thế. Nếu được, Bạn thử kể một vài sự Hoàn hảo Bạn từng thấy để cùng khảo nghiệm xem.

Có một sự thật là vạn vật, kể cả con người, dù có đang ở trạng thái tốt nhất thì cũng đang "hỏng" dần, "cũ" dần theo thời gian. Vật dụng cũ đi, sự sắc nét phai nhạt dần, con người cũng già đi, nhan sắc, thanh xuân mất dần. Bạn không thể cưỡng lại được vì đó là quy luật tự nhiên về Sinh - Lão - Bệnh - Tử, Sinh - Trụ - Hoại - Diệt. Nếu Bạn còn vướng chấp vào sự hoàn hảo, Bạn sẽ không thể chịu được, bị giày vò trong đau khổ, không muốn nhìn gương, không muốn ra đường gặp ai. Không có "bất hủ" trên đời này.

Người xưa đã dạy "nhân vô thập toàn, vật bất toàn mỹ" là bởi vậy. Hậu sinh không cam tâm chấp nhận, vẫn đi tìm sự Hoàn mỹ, thế là sinh ra cái tâm lý cầu toàn, thích tròn trịa và chính vì vậy, họ chưa bao giờ thảnh thơi, thoải mái, chỉ biết trách mình, trách người khi việc không vừa ý. Quả là một cảm giác rất thừa thãi, vô nghĩa.

Người biết lý lẽ ở đời phải là người biết chấp nhận với quy luật đó và an nhiên trước nó. Phải biết không chán đồ cũ, không buồn vì việc hỏng, không chê người già, không khinh kẻ yếu, không miệt thị cái xấu, không kinh cái ác và nhất là không sợ chết. Tóm lại, không coi sự hoàn hảo là chân lý, hãy cố gắng biết đủ, biết vừa. Bạn sẽ hạnh phúc hơn bây giờ rất nhiều vì không bao giờ bạn phải phiền lòng về những gì không theo ý muốn của Bạn nữa.

Mỗi người chúng ta đều không hoàn hảo và vạn vật cũng vậy. Đẹp ở mức cao nhất trên thực tế có lẽ là cái đẹp mà chỉ thiếu 1 chút nữa là đạt đến sự toàn bích, hoàn hảo, mãi mãi không có tuyệt đối, dù chỉ thiếu một chút rất nhỏ.

Dương Chính Chức