Văn hóa thần truyền: Chữ Vận

Cả một nền văn hóa Việt Nam 4000 lịch sử hoặc xa hơn là văn hóa 5000 của  vùng đất Thần Châu Hoa Hạ Trung Hoa đều rất tin vào Thần, vào Phật, vào Tiên...

Tách nền tảng chung của Văn Hóa Thần Truyền ở vùng Đông Á ấy thành những đặc sản của từng dân tộc e rằng nhiều lúc chúng ta sẽ bỏ đi những giá trị quý báu. Thực ra thực thể văn hóa của một vùng rộng lớn này là Đại Đồng Tiểu Dị. Cái biểu hiện rõ nhất cho văn hóa tôn thờ Thần, nhấn mạnh những giá trị Đạo đức chính là nằm trong ngôn ngữ. Mà đây là ngôn ngữ tượng hình. Nó ghi ý và hiển nhiên khi đọc có tiếng, có âm thanh kèm theo.

CHỮ VẬN

Chữ VẬN  ở đây, theo "Hán Việt từ điển" có các nghĩa sau:

1. (Danh) Vần. § Ghi chú: Trong "thanh vận học" 聲韻學, tiếng gì đọc lên hài hoà với tiếng khác đều gọi là "vận". ◎Như: "công" 公 với "không" 空 là có vần với nhau, "cương" 鋼 với "khương" 康 là có vần với nhau. Sách ghi chép các vần theo từng mục gọi là "vận thư" 韻書 sách vần.

2. (Danh) Thanh âm hài hoà. ◎Như: "cầm vận du dương" 琴韻悠揚 tiếng đàn du dương.

3. (Danh) Thần thái, phong độ. ◎Như: "phong vận do tồn" 風韻猶存 phong độ vẫn còn.

4. (Tính) Phong nhã. ◎Như: "vận nhân" 韻人 người có cốt cách phong nhã.

Phía bên trái là chữ NGÔN. Đó là lời nói những xa hơn đó là hoạt động Tư Tưởng. 

Chữ bên phải là VIÊN. Ngoài nghĩa là người chuyên nghề (giáo viên, thành viên) thì nó có nghĩa là xoay vần một cách trơn tru nhẹ nhàng. 

Theo tôi, thì tách chữ VIÊN này ra sẽ có 3 chữ làm rõ hơn chữ VẬN. đó là: Khẩu, Mục và Nhân. 

Miệng hát những âm điệu dặt dìu, bổng trầm, có vần; Mắt nhìn những cảnh quan, sự vật bài trí theo cái Đẹp, theo nghệ thuật. Và dáng điệu của con người uyển chuyển trong các điệu vũ đẹp mắt... 

VẬN là vần của âm thanh, âm nhạc; là phong thái dáng dấp trang nhã theo quy luật của cái Đẹp. Nhìn vào Vận có thể thấy linh hồn của sự vật: "Người Thơ phong vận như thơ ấy "(Xuân  đầu tiên, Hàn Mặc Tử). Kiều của  Nguyễn Du thấy Đạm Tiên trong mơ:

"Thoắt đâu thấy một tiểu kiều,

 Có chiều phong vận có chiều thanh tân, 

Sương in mặt tuyết pha thân,

 Sen vàng lãng đãng như gần như xa ..."

Chúng ta thử nhìn vào bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du để phát hiện cho ra 2 chữ THẦN VẬN. Biết đâu nhớ lại bài thơ này, chúng ta hiểu sâu thêm hai chữ Thần và Vận 

讀小青記  

西湖花苑盡成墟， 

獨吊窗前一紙書。 

脂粉有神憐死後， 

文章無命累焚餘。 

古今恨事天難問， 

風韻奇冤我自居。 

不知三百餘年後， 

天下何人泣素如。

 Độc Tiểu Thanh ký 

Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư, 

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư. 

Chi phấn hữu thần liên tử hậu, 

Văn chương vô mệnh lụy phần dư. 

Cổ kim hận sự thiên nan vấn, 

Phong vận kỳ oan ngã tự cư. 

Bất tri tam bách dư niên hậu, 

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?

Dịch nghĩa:

"Vườn hoa cạnh Tây Hồ đã thành bãi hoang, 

Ta chỉ viếng nàng qua bài ký đọc trước cửa sổ mà thôi. 

Son phấn có linh hồn chắc phải xót chuyện xảy ra sau khi chết, 

Văn chương không có mệnh mà cũng bị liên luỵ, đốt đi còn sót lại một vài bài. 

Mối hận cổ kim, thật khó mà hỏi ông trời. 

Ta tự coi như người cùng một hội, một thuyền với nàng là kẻ vì nết phong nhã mà mắc phải nỗi oan lạ lùng. 

Chẳng biết ba trăm năm sau, 

Thiên hạ có ai khóc Tố Như ta?"

Bản dịch của cụ Lê Thước :

"Hồ Tây cảnh đẹp hoá gò hoang, 

Thổn thức bên song mảnh giấy tàn. 

Son phấn có hồn chôn vẫn hận, 

Văn chương không mệnh đốt còn vương. 

Nỗi hờn kim cổ trời khôn hỏi, 

Cái án phong lưu khách tự mang. 

Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa, 

Người đời ai khóc Tố Như chăng ?"

Trong cuốn "Từ điển Hán -Việt hiện đại" xuất bản năm 1994 của NXB Thế Giới cũng có mục từ Thần Vận được giải nghĩa rất ngắn gọn: Ý vị. Có lẽ các nhà từ điển theo trường phái Duy Vật không mặn mà với Thần nên giải thích sơ sài vậy. 

Nhưng dù sao, nó  cũng cho ta biết rằng đây là hai chữ rất phổ biến trong ngôn ngữ phổ thông hiện đại. 

Nói gọn lại, THẦN VẬN có nghĩa là:

*Âm thanh, âm nhạc; lời ca tiếng hát; giai điệu của các vị Thần.

*Những điệu vũ, điệu múa của các Thần 

* Những bộ trang phục tinh tế mang phong cách, phong thái của các Thần được tái hiện trong không gian, trong những bức tranh toàn cảnh của thế giới Thần Tiên. Chúng ta sẽ lạc vào trong những Thiên Đường kỳ diệu đó.

* Tất cả Âm Thanh, Vũ Điệu, Phong Thái này được Thần nhập thân, Vận vào các Diễn Viên xuất sắc khiến họ cho ta gặp Thần Tiên chứ không phải gặp con người nữa! 

Tác giả: La Vinh