Não cá vàng

NÃO CÁ VÀNG

(Thanh Bình)

TÔI ĐÃ BIẾT VÌ SAO TÔI THÍCH TỰ GIỄU MÌNH LÀ NÃO CÁ VÀNG

TÔI CŨNG BIẾT VÌ SAO TÔI BỖNG DƯNG THÍCH GHI NHẬT KÝ… THÍCH NHỜ VẢ CHỒNG “NHỚ HỘ, NHẮC GIÚP”

VÀ TÔI CŨNG BIẾT VÌ SAO HAI NGƯỜI GIÀ THÌ CÓ THỂ ĐỘ LƯỢNG CHO NHAU HƠN

Việc so sánh người hay quên với "Não Cá Vàng" chủ yếu bắt nguồn từ một quan niệm dân gian phổ biến, nhưng không chính xác về mặt khoa học, về khả năng ghi nhớ của loài cá vàng. Người ta từng tin rằng cá vàng có trí nhớ cực kỳ ngắn ngủi, chỉ kéo dài khoảng 3 giây rồi quên sạch những gì vừa xảy ra. Từ đó, hình ảnh con cá vàng cứ bơi đi bơi lại trong bể mà có lẽ luôn cảm thấy "mọi thứ thật mới mẻ" đã được dùng để ví von một cách hài hước với những người đãng trí, hay quên trước quên sau, không nhớ nổi việc mình vừa nói hay vừa làm. Biệt danh Não Cá Vàng khá phổ biến, là cách nói dí dỏm,  mang tính bông đùa, tự diễu.

Điều quan trọng cần biết là trí nhớ cá vàng thực tế không hề ngắn ngủi như lời đồn. Các nhà khoa học đã chứng minh rằng cá vàng có khả năng ghi nhớ tốt hơn nhiều so với quan niệm "3 giây". Chúng có thể ghi nhớ đường đi qua lưới mô phỏng, nhận biết người quen, và học được các phản xạ có điều kiện kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí lên tới một năm. Dù vậy, so với một đời người thì  từ "Não Cá Vàng" vẫn tồn tại và phổ biến như một cách nói vui, dí dỏm dựa trên một huyền thoại cũ để chỉ những người có chứng hay quên, đãng trí.

Người lớn tuổi thường hay tự giễu mình là "Não Cá Vàng" (ám chỉ trí nhớ ngắn, hay quên) là một cách để họ tự bảo vệ tâm lý trước sự suy giảm nhận thức. 

Họ là những người già hài hước, chọn tự diễu để bảo vệ mình; chấp nhận thực tế (có điều kiện) việc già đi và đãng trí, xem đó là một phần không thể tránh khỏi của tuổi tác, chứ không phải là một vấn đề nghiêm trọng cần phải che giấu. Họ muốn tạo nên sự lạc quan, vui vẻ, tạo ra sự thoải mái cho con cháu và không muốn sự quên lãng của mình làm ảnh hưởng đến cảm xúc của người khác.

Cũng không thể phủ nhận tâm lý ẩn giấu phía sau vẻ lạc quan vui vẻ chính là sự mặc cảm và tự ti. Họ lo lắng về việc trí nhớ suy giảm; vừa đưa ra thông điệp cảnh báo, vừa sợ rằng sự đãng trí của mình sẽ gây phiền toái, rắc rối; sợ chứng hay quên là dấu hiệu ban đầu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn như sa sút trí tuệ (Alzheimer). Cảm giác lo lắng này thường bị che giấu dưới lớp vỏ hài hước.

Vì thế người già trở nên Kỹ Tính và Lo Xa (Hệ quả của sự đãng trí). Họ cẩn thận quá mức. Họ có thể ghi chép mọi thứ một cách tỉ mỉ, hỏi đi hỏi lại một vấn đề để chắc chắn, hoặc đặt đồ vật ở những nơi dễ thấy (dù đôi khi vẫn quên). Họ thích được nhắc nhở, hình thành thói quen nhờ người thân ghi nhớ hộ các việc quan trọng, thể hiện sự phụ thuộc một cách tinh tế và chủ động.

Hành động tự gọi mình là "Não Cá Vàng" thực chất là một cơ chế tâm lý khá tích cực không phải Người Già nào cũng làm được. Những người này, họ đã chủ động:

Biến vấn đề y tế (suy giảm trí nhớ) thành một câu chuyện vui.

Phát tín hiệu rõ ràng cho người xung quanh về tình trạng của mình để nhận được sự giúp đỡ thay vì bị trách mắng.

Chủ động đối diện với sự lão hóa thay vì né tránh, điều này giúp họ duy trì sự kiểm soát tinh thần tốt hơn.

CHÚNG TÔI ĐẤY, NÊN CỨ VUI THÔI!