Vòng luân vũ

Thứ bảy - 17/06/2023 16:42
|In ra
|Đóng cửa sổ này

(Ảnh: Trần Trọng Toàn)

Vòng luân vũ: Góc khuất trong cuộc đời huyền thoại Murphy

Tôi mê Cờ quốc tế và hiển nhiên tôi thần tượng ông Paul Morphy, người được coi là “Pê-lê của cờ vua”. Đáng buồn là đối thủ đã biến ông thành đối địch. Nó giết ông ngoài trận đấu bằng cách lẩn tránh và thóa mạ. Đây là cái chết tức tưởi của một thiên tài như kiểu cụ Nguyễn Du tự lây bệnh, khước từ ngự y và khi người nhà nói chân đã lạnh thì cụ Nguyễn di chúc một từ: ĐƯỢC!

Lang thang trên mạng, thấy người ta viết về Huyền thoại Morphy như thế này:

“Trong thập niên 1850, một thanh niên trẻ tuổi, người được xem là mạnh nhất nước Mỹ Paul Morphy đã thực hiện một cuộc chinh phạt châu Âu vào năm 1858. Từ Anh, rồi đến Pháp, Đức… liên tiếp những tướng mạnh nhất trong làng cờ vua đều không thể cản nổi bước chân của Morphy, có thể điểm qua những cái tên như Staunton (nhà vô địch Anh) qua 2 ván cờ qua thư tay, Adolf Anderssen (nhà vô địch Đức, được xem là mạnh nhất châu Âu lúc bấy giờ), Gavrise (nhà vô địch Pháp)... Những chiến thắng này đã làm cho châu Âu rung động. Sau chuyến chinh phục Châu Âu, Morphy quyết định trở về quê hương năm 1859. Cảm thấy không có đối thủ, Morphy đã tuyên bố giải nghệ vào năm 1862. Điều này để lại một khoảng trống lớn cho làng cờ thế giới... và câu hỏi “Vậy ai là kỳ thủ mạnh nhất thế giới đây?” tiếp tục là câu hỏi không có lời giải suốt một quãng thời gian dài".

Tôi cứ nghĩ mãi về nhân vật huyền thoại của mình. Liệu có cớ gì, cách gì để ta có thể tìm được, biết được những giá trị còn đang ẩn giấu giữa cõi Mê này. Mà toàn là những vấn đề to lớn, vượt khỏi tầm hiểu biết của người thường: Truyền thống với Hiện đại; Tôn vinh lý trí, khoa học hay là Tâm linh, đạo đức? Ưu thế văn minh là thuộc về Phương Tây hay Phương Đông? Tranh đấu hay nhẫn nhịn có thể đem đến hạnh phúc không? … Lựa chọn giá trị nào để con người sống có ý nghĩa bây giờ? Bao nhiêu câu hỏi muôn thuở của con người!

Và rồi tôi có một giấc mơ rất lạ kỳ. Giấc mơ đã mở ra trước mắt tôi cảnh tượng của một không gian khác, rất huyền hoặc và cũng rất thật về đôi nét trong góc khuất của cuộc đời Murphy:

1. Ngày tận thế

Morphy nhắm nghiền mắt. Hố mắt sâu hoắm như khói sương. Khuôn mặt vàng sáp màu hổ phách.

"Ư, người xưa nói nhân sinh thất thập... Ta đâu vọng ước đến cái tuổi ấy! Với thiên tài Trời Phật cho, anh ghé thăm cuộc đời trần gian đâu có bao nhiêu? Ta đã xài phí năm tháng mà lí ra phải dè xẻn hàng ngày...Tại sao ngày ấy ta không áo dài khăn đóng, thủng thẳng đôi guốc mộc để dạo chơi trong vườn - để nghe Trời xanh nói điều hư vô, để nghe chim chóc,... nói về cuộc sống nào là vĩnh cửu, là tạm bợ..."

Morphy cố gắng quay nghiêng ra phía ô cửa sổ. Búi tóc củ hành nặng nề sợi bạc sợi xanh đâm ra tua tủa quanh khuôn mặt rằn rặt xương. "Trời xanh đâu?". Morphy ngước mắt nhìn: Một con thuyền lớn, bốn bề sóng nước, từng đoàn thiếu nữ xiêm y trắng phau...Tất cả nằm ép nhẹp trên mặt biển chao nghiêng...

2. Ngày tiền định

"Phải, đó là một ngày tiền định. Ta đã rời vịnh New York ra đi với nhiều phấn khích là đem vinh quang về. Ta tự cho mình là chàng Colombus chinh phục lại Cựu Thế Giới. Ta có niềm tin cao ngạo về khả năng bất khả chiến bại của mình. Các thiếu nữ đã cho ta những nụ hôn bỏng cháy, những cái nhìn ngọt lịm. Bạn bè luôn luôn và bây giờ coi ta như một hoàng đế để sùng bái. Ta coi ta...

Khi ấy ta ngồi trên thuyền, lưu luyến phút chốc nhìn lên bờ cảng rồi hướng mắt về phía trước, những mong cập bến Luân Đôn để đọ sức với các kì phùng địch thủ trong làng cờ Anh Quốc...

Nếu ngày ấy ta tháo tung cái cà vạt đỏ thắm bó cổ áo đã hồ kĩ để ngước mắt nhìn trời xanh? Biết đâu trời sẽ xanh hơn mắt xanh, mây sẽ trắng hơn làn da của những nàng thiếu nữ tiễn đưa ta trong thơm ngát nuớc hoa...

Phải rồi, ta bất chợt nhìn thấy cặp mắt của cha ta. Ánh mắt u uất chịu đựng của kẻ đại bại khi ông liên tục bị cậu bé lên 10 hạ đo ván không cho gỡ một ván nào.... Ngày ấy ông cứ lủi thủi đi trong vườn. Rồi len lén dừng lại ở bàn cờ nhìn ta đang tủm tỉm một tình huống cờ thế. Ông ngước mắt lên Trời, rồi khe khẽ lắc đầu… Giá ngày ấy ta ngộ ra rằng, trên đời ta, có một người cha!

3. Ngày đăng quang không có địch thủ

"Cái gã vô địch Anh Quốc, hãy chờ đấy! Ta sẽ đến hoàng cung của nhà ngươi, hạ hết tất cả làng cờ và cả nhà ngươi nữa!”

Khi đấu với những tay kiện tướng, ta luôn nuôi khát khao so găng tay đôi với nhân vật mà châu Âu cho là huyền thoại kia. Chính ta có trách nhiệm xé bỏ tấm màn huyền thoại ấy.

Cả làng cờ châu Âu đã đại bại thê thảm. Nhân vật thần thoại kia vẫn giấu mặt. Sứ mệnh mà nước Mỹ giao cho ta quật ngã vua cờ Anh Quốc chứ không phải là những đồ đệ của ông ta.

Ông ta yêu cầu ta đánh cờ qua thư. Thì ta đã cho kẻ thách đấu nếm vị đắng của sự thất bại... Ta thì háo hức. Ông ta thì cứ lần lữa hẹn hò. Trò chơi đuổi bắt này đến bao giờ kết thúc đây?... Thật bỉ ổi khi đám báo chí cứ hết lời xuyên tạc, cứ coi ta là trẻ ranh. Hãy đợi đấy...

Rồi ta đâu có đủ kiên nhẫn mà đợi, mà chờ? Cái gã Anh Quốc kia cứ lẩn mặt. Đúng hơn y đã gặp mà không cho ta đối thoại.

Ta không hiểu sao lại còn giữ đến giờ tờ báo đăng thư của ông ta bôi nhọ Morphy này. Đáng lẽ ra ta phải xé nát nó và đòi hỏi một trận huyết chiến bằng gươm để bảo toàn danh dự...

Thế mà ta lại cay đắng nghẹn ngào rời Anh Quốc với chiếc va li móp méo và nặng lời thóa mạ hậm hực của một kẻ bị phụ bạc ruồng rẫy..

Lạ lùng chưa! Nước Mỹ đón ta bằng những điệu nhảy cuồng phong của người da đen và lễ phục của dân da đỏ. Họ trang sức cho ta chiếc lao chạm khắc, chiếc khố với những tua đeo vàng, xanh, đỏ. Họ đội lên đầu ta chiếc vương miện của thủ lĩnh với những chiếc lông chim ngất nghểu. Ta được nhuộm đen, nhuộm đỏ. Dường như cả châu Phi và châu Mỹ thời hoang dã ăn mừng chiến thắng. Người ta chạm đầu vào nhau, chổng mông lên trời xoay những vòng tròn chóng mặt với bước đi chân ngỗng. Cứ ngỡ như đám đông cuồng nhiệt ấy chúi nhủi hoài để rồi chui xuống đất. Ta đã quên hết mọi buồn bực mà la hét đến khản giọng bằng ngôn ngữ thổ dân. Và ta lao vào lễ hội. Rậm rực trong đầu ta niềm kiêu hãnh của người anh hùng. Đầu ta ngẩng cao.

Bước chân ngỗng của ta bắt đầu quay những VÒNG LUÂN VŨ.

4. Ngày gặp kẻ giấu mặt

Morphy nằm nghiêng bất động. Đôi mắt đờ đẫn nhướng ra ngoài cửa sổ.

Có thể nghe được tiếng lắc rắc xệu xạo của những đốt xương đang vặn vẹo trong thân mình ốm o sắp trở về cát bụi… Gió đóng sầm cánh cửa sổ. Căn phòng ngập ngụa mùi băng phiến. Đèn nến sáng trưng. Người qua kẻ lại dập dìu.

Một người đàn ông béo tốt, mái tóc muối tiêu, ghi lê màu sáng với nụ cười tươi rói, bước sải chân khoan thai về phía giường Morphy. Ông ta cầm tờ báo ố vàng. Morphy quay mặt. Nghèn nghẹn.

- Xin chào người anh hùng! Mới đó mà đã 20 năm trôi qua rồi! Tôi đã mời Ngài tới thăm châu Âu để được hầu Ngài… Nay tôi diện kiến và mong Ngài phúc đáp… Sao? Ngài không nhận ra tôi ư? Hãy cố nhớ lại đi, Ngài đừng lắc đầu giả vờ như thế nữa.. Sao Ngài cứ quay mãi ra phía cửa sổ? Hãy nhìn tôi đây này. Nếu có thể, trước lúc vào bàn đấu, ta hãy lại ngồi phía đầu kia làm vài li.... Morphy, dù sao thì chúng ta cũng phải thanh toán nợ nần với nhau… Ngài vẫn không nhận ra tôi ư? Hay Ngài chấp nhận đầu hàng?

Ngài hãy nhìn tấm hộ chiếu của tôi để mà nhớ… Người khách chìa tờ báo đã úa vàng dạo ấy… Morphy "Á" lên một tiếng.

Cánh cửa sổ bị gió giật mở toang ra. Nắng thu bất chợt dừng lại trên chiếc giường trắng toát. Đôi mắt thảng thốt của Morphy xanh dần lên như hai hòn ngọc bích. Những đám mây xốp trong mắt tụ lại thành hình nhân dài nhẵng, nhì nhằng như một tấm mạng nhện loang lổ.

Đôi mắt Morphy cứ mở ra to mãi khiến những hình nhân kì quái kia bị hút mãi vào những hình phễu xoáy thành vòng quay điệu vũ ngày nào…

*****

Trong cuốn: "Hành trình về phương Đông", nhân vật Hamoud có nói với vị Giáo sư Allen, đại diện cho văn minh phương Tây:

"Thời gian sắp đến sẽ là một giai đoạn cực kỳ tiến bộ về tri thức nhưng thoái bộ về tâm linh. Mọi sự hiểu biết chỉ nhằm vào hiện tượng (Phenomenon) thay vì nguyên nhân, bản chất. Do đó, nền khoa học tương lai không thể chuyển biến được lòng người hoặc giúp cho họ một cái nhìn sáng suốt, một tâm hồn bình an.

Trong thời buổi này, khối óc lý trí không giúp được gì mà chỉ có sự hiểu biết và ý thức bản chất thầm lặng của nội tâm mới đáp ứng được. Ðó là lối thoát duy nhất mà thôi."

Thực ra, cách đây gần 3000 năm Lão Tử đã cảnh cáo loài người sẽ đào hố chôn mình khi thay thế Pháp Tâm bằng Cơ Tâm.

Hàng loạt các câu hỏi và khả năng lựa chọn được đặt ra nghiêm túc cho loài người: Văn minh đến từ khoa học hay là Đạo Đức? Giá trị truyền thống dùng chế ước câu thúc con người hay là tự do hưởng thụ khi vật chất phương tiện thừa mứa? Sự nổi danh trí tuệ có phải là ảo so với sự thô mộc điềm đạm của người xưa? Thế hệ Cha và Con cùng quan niệm được thua?...

Đôi guốc mộc, mặt biển xanh, bầu trời xanh...; cuộc đấu cờ không khoan nhượng với cha già và với cơ mưu của kẻ ám sát giấu mặt...; những thiếu nữ quý phái đưa tiễn và những thổ dân đón chào người hùng thất bại bằng vòng luân vũ cho thấy tôn sùng lý trí đẩy đưa con người thành thù địch đấu tranh và chết trong bi kịch. Nó sẽ là ngày tận thế khi con người tôn sùng lý trí và cay cú cuộc được - thua trong quán trọ trần gian .

Đường mở chỉ có thể là quay về thời nguyên sơ, phác thực…, ta gọi là Truyền Thống.

Anh Vũ

Nhà Búp

Vòng luân vũ