Thành ngữ: Quất hóa vị chỉ

Thành ngữ tiếng Hàn, Hán,Việt: 귤화위지 (橘化爲枳 - quất hóa vị chỉ. Ở đây, quất - cây quất, hóa - biến thành, vị - làm, chỉ - cây chỉ/quất hôi/chanh gai.

Câu này có nghĩa là Quất ở bờ nam (江南) mà mang sang bờ bắc (江北)trồng thì ra cây quất hôi (hay còn gọi là cây chanh gai, xú quất, cẩu quất).

Hàm ý câu này là con người ta bị thay đổi bởi phong thổ (thời tiết, môi trường, phong tục tập quán...).

Có chuyện là ngày xưa có Án Anh (안영-晏嬰), tự Bình Trọng, người nước Tề (제-齊) đi sứ sang nước Sở (초-楚). Nhằm lúc Sở vương đang tiếp Án Anh thì có mấy lính tốt dắt một phạm nhân đi ngang qua. Sở vương hỏi, lính tốt nói phạm nhân nguyên là người nước Tề, bị bắt vì phạm tội ăn trộm ngựa. Sở vương quay sang hỏi Án Anh: Người nước Tề hay trộm cắp vậy sao?

Án Anh đáp: "Cây quýt trồng ở phương bắc thường cho quả ngọt, trái sai, nhưng khi đem trồng ở phương Nam thì quả đã chua, lại còn ít nữa. Tại sao thế? Đó là do phong thổ vậy. Người nước Tề giữ đạo luân thường, xưa nay vốn không trộm cắp, nhưng khi sang làm dân nước Sở lại sanh tật xấu, âu cũng là do phong thổ vậy" (강남쪽의 귤을 강북쪽으로 옮기면 탱자가 되고 마는 것은 토질 때문입니다. 저 제(齊)나라 사람이 제(齊)나라에 있을 때는 도둑질이 무엇인지 조차 모르고 있었는데, 초(楚)나라로 와서 도둑질을 한 것을 보면 초(楚)나라의 풍토(風土)가 좋지 않은가 하옵니다).

Chuyện này cũng từa tựa 1 chuyện vui (tất nhiên là chuyện bịa). Khi lãnh đạo Nga thăm Mỹ, trên đường đi gặp 1 người đái bậy. Tổng thống Mỹ hỏi lái xe: ai đái bậy thế? Lái xe nói: người Nga đấy. Tổng thống Mỹ bảo lãnh đạo Nga: hẳn là thế vì người Mỹ không đái bậy. Lãnh đạo Nga bảo, ở Nga không có đái bậy. Người Nga sang Mỹ đái bậy là do nhiễm thói hư tật xấu ở Mỹ, trách người Nga đó 1 thì trách nước Mỹ 10.

Vậy nên, trước khi chê trách ai, chúng ta phải xét xem, liệu đó là tại bản tính hay tại phong thổ, biết thì mới sửa tận gốc được.

Klq, các Cụ cho hỏi liệu "quít" có phải biến âm từ "quất" hay ngược lại? Tiếng Triều/Hàn phát âm là "kyul" và "kam kyul" (감귤-cam quất) là quất ngọt.

Dương Chính Chức