Phép màu (4)

PHÉP MÀU (Phần 4)

(Thanh Bình)

​Có những phép màu mang cơ hội đến, có những phép màu mang quý nhân đến. Trong khoảng 3 năm 1995 - 1998, nó có được cả hai loại phép màu đó. Cơ hội chủ yếu do nó chủ động tìm đến, tạo ra thiên thời, địa lợi, nhân hòa cho mình. Còn quý nhân thì cứ tự nhiên xuất hiện, đúng nơi, đúng lúc.

Năm 1986 tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Đại học Sư phạm Hà Nội 1 và kỉ niệm đầu đời cùng mẹ đi nhận việc tại trường THPT với “Thầy Hiệu Trưởng”. Thừa hưởng sự chăm chỉ của mẹ, kiên định của cha, cùng với sự thao lược, linh hoạt và khả năng ngoại giao của Mẹ, nó giữ được việc và trưởng thành. BA MẸ CHÍNH LÀ PHÉP MÀU ĐẦU TIÊN, GIÁ TRỊ NHẤT, LÀ DÒNG CHẢY MÃNH LIỆT NHẤT chảy trong nó đến tận bây giờ.

Năm 1987 sảy thai, trầm cảm đến mất thanh, kín giọng, như cách tự vệ khỏi những thờ ơ, cay nghiệt từ chính người thân yêu và tôn kính nhất. Nhờ sự xuất hiện, yêu thương & mong đợi của học trò, nó lấy lại được giọng mình, sống hạnh phúc với nghề dạy học 10 năm sau đó. HỌC TRÒ & NGHỀ DẠY HỌC LÀ PHÉP MÀU, LÀ DÒNG CHẢY BỀN BỈ theo nó, cho nó nương tựa vào. Nhờ đó nó giữ được nền tảng văn hóa gia đình YÊU THƯƠNG & BIẾT ƠN. Nhờ đó nó vừa nuôi dưỡng, gìn giữ sự trong trẻo đến ngây ngô gà gộc, vừa xây được cho mình cốt cách Nhà giáo nhân ái, tự thân, tự trọng lập nghiệp và tự hào về cốt cách đó.

Năm 1988 sinh con trai đầu lòng; 1993 sinh đôi hai con trai. Cuộc đời đưa đẩy, lúc chụm lại, khi tách ra, đất cằn hay đất bồi, trồng lên, bứt ra, bứng lên rồi trồng lại. CÁC CON LÀ MÁU THỊT DỨT RA TỪ NÓ, LÀ PHÉP MÀU VỚI SỨC SỐNG KÌ DIỆU NHẤT, dắt nó, dìu nó, cùng nó ngụp lặn bảy nổi ba chìm, dù đó là ao hồ, sông suối hay biển sâu. Nó ba lần chết đi sống lại; ba lần đứng tim chết lặng khi con lớn tưởng mất tích, con bé tưởng chết do sặc bột; ba năm, 1095 ngày đêm thấp thỏm thương con thứ cô đơn một mình, chậm yêu, mẹ con cách nhau 5 phút đường xe mà không được chăm nhau. Con cái là PHÚC TRỜI BAN, cùng ba đứa con trai, nó có thêm con trai và hai đứa con gái nuôi nữa. Họp mặt gia đình, con con, cái cái ăm ắp một nhà, tiếng nói, tiếng cười và cả tiếng trẻ con la hét tranh nhau đồ chơi, cứ gọi là rộn rã.

Năm 1989 nó hoàn thành chứng chỉ B Tiếng Anh của Đại học mở Hà Nội (học từ xa, thi trực tiếp), nhưng sau 10 năm dạy học, năm 1995, khi cắp sách trở lại trường thi cao học thì tiếng Anh gần như bị xóa trắng. Cuộc đời làm vợ, làm mẹ, làm thầy bề bộn lo toan, nó đánh rơi vai người học. Từ một người học 20 năm giỏi giang, tự tin với nhiều giải thưởng, sau cuộc hôn nhân, nó trở thành người học ngơ ngác và tự ti.

Năm 1995, buổi sáng chấp nhận ký vào Đơn Xin Đi Học không hưởng lương với Hiệu trưởng trường THPT, buổi chiều nó mang đơn lên Sở GD&ĐT lại được Trưởng phòng Tổ chức cán bộ trình Ban Giám đốc Sở GD&ĐT duyệt Đơn Xin Đi Học được hưởng lương theo quy định. Rồi một nách kẹp ba con lên xe khách đi Hà Nội ôn thi, không tiền lương, không nhà cửa, thì ngay trên chiếc xe khách tình cờ leo lên lại có cậu học trò cấp 2 cứ như chờ sẵn chăm sóc suốt dọc đường. Xuống xe có học trò đón cấp 3 đón sẵn đưa về ở cùng.

​

Mang chút năng khiếu từ thời trẻ trâu và kinh nghiệm 10 năm dạy học đi thi cao học, thật may gặp lại thầy giáo trợ lý khoa từ thời sinh viên và các thầy khoa văn giàu lòng nhân ái. Nó đã kể về các thầy khoa Văn trong PHÉP MÀU 3 (và có lẽ sẽ còn nhắc thêm nhiều lần nữa trong 30 năm kỉ niệm tại Hà Nội). Hôm nay nó muốn kể thêm về những người học trò, những người bạn, người thầy đã đồng hành với nó trong kì thi cao học năm ấy.

Thi cao học, vấn đề với các học viên những năm 1995 - 1996 luôn là ngoại ngữ. Nó đăng ký thi ngoại ngữ Tiếng Anh vì đã có chứng chỉ B, nhưng khi tiếp cận ôn thi mới tá hỏa đầu nó trống rỗng, vốn từ và khả năng giao tiếp đều giống như vừa bị bấm nút xóa, chỉ còn chút ngữ pháp được soi rọi và ghi nhớ từ ngữ pháp tiếng Việt chuyển di sang. Nó trọ cùng học trò dạy ngoại ngữ nên nhờ cô bé kèm cho. Cô bé là trò cưng, từng là Bí thư Đoàn thanh niên lớp nó làm chủ nhiệm, là học trò nó trực tiếp bồi dưỡng ôn thi môn Văn – môn học chủ lực giúp cô bé vào Đại học. Nhớ cô học trò trước kì thi đại học còn vác bài đến nhà cô khóc lóc:

- Cô ơi, bây giờ bài vẫn chữa đỏ lòe loẹt thế này thì làm sao em thi đỗ được?

Nó đã khá bất ngờ liền bảo con bé mang tất cả những bài văn cô đã chữa cho, xếp theo trình tự thời gian, mang đến cho nó xem. Hôm đó, trước kì thi đại học chỉ một tuần, cô bé ôm một chồng bài đến. Nó cũng không nghĩ đã chữa cho cô bé nhiều bài văn như vậy. Nó chọn ra một số bài ở các chặng khác nhau chỉ cho cô bé:

- Em nhìn đi, những bài đầu tiên chữa ít, vì thực ra không có gì để chữa, các lỗi chính là xác định yêu cầu, bố cục… em đều phải viết lại. Những bài sau đó nhiều note đỏ vì đã có thể chữa được. Đây là những bài còn phải chữa câu đúng – sai, chữa diễn đạt, chữa dùng từ. Còn đây, đây nữa, tuy chữa nhiều nhưng là hướng dẫn và đưa ra nhiều hơn các ví dụ khác nhau về phương án dùng từ, diễn đạt, triển khai ý… để em lựa chọn cách phù hợp & hiệu quả nhất. Em không tự tin mình đã tiến bộ sao?

- Nhưng em vẫn chỉ được 6-6,5 điểm, mà để đỗ đại học, em đã tính rồi, môn ngoại ngữ thường phải 7,5-8 điểm mới chắc ạ!

- Vậy chắc chắn em sẽ đỗ vì cô không muốn các em chủ quan nên luôn chấm chặt hơn khoảng 1-1,5 điểm. Thi đại học mà.

Năm đó cô bé được 7,5 Văn, cùng với tiếng Anh và Toán, cô bé đã đỗ Đại học Sư phạm ngoại ngữ, và trở thành cô giáo của nó hôm nay.

Sau vài buổi dạy tiếng Anh cho nó – cho cô giáo của mình, cô bé thì tá hỏa:

- Cô học ngữ pháp rất ok; học giao tiếp nhanh, phát âm chuẩn mà kì lạ, cứ qua buổi là cô lại quên hết. Em nghĩ phải đổi cách cô ạ. Không đủ thời gian học nghiêm túc bài bản đâu. Cô đồng ý, em giúp cô HỌC THI đã, sau đỗ rồi, thư thả học bài bản, HỌC THẬT được không cô?

Nghe lời đề nghị của học trò, nó sững lại mấy giây:

-Thế… Em định phương án như thế nào?

- Dạ phần thi viết chủ yếu ngữ pháp đơn giản em tin không làm khó cô đâu ạ, với lại… cũng có thể hỏi nhau trong phòng thi, nếu may mắn, cô được ngồi cạnh người giỏi ngoại ngữ thì càng yên tâm. Nhưng bài thi vấn đáp thì em hơi lo.

- Cô cũng không tự tin thi vấn đáp.

- Thường họ chỉ hỏi những vấn đề đơn giản để cô giới thiệu bản thân, nên cô chỉ cần học mấy câu trả lời về tên, năm sinh, từ đâu tới, sau đó em sẽ viết cho cô một số đoạn ngắn, hướng dẫn cô cách nhận diện qua một số từ trong câu câu hỏi, cô học thuộc để trả lời là được. Còn vào thi thì… tùy thôi ạ.

Với phương án ấy, cô học trò đã viết cho nó đoạn giới thiệu về bản thân, với từ nhận diện name, how old, về gia đình với từ nhận diện là câu hỏi khi có từ family, son…; hỏi về việc làm, nghề nghiệp What do you do?; hỏi từ đâu đến Where from. Nói là đoạn nhưng cô bé chỉ viết mỗi đoạn 2-3 câu, mỗi câu 4-5 từ, ngắn, rất ngắn.

Rồi kỳ thi cũng đến. Bài thi viết nó được ngồi cạnh một học viên khoa Toán – là người giỏi nhất nhì lớp ôn thi ngoại ngữ. Không cạnh tranh nhau nên auto nó được bạn ấy cho đáp án hầu hết các câu trắc nghiệm. Phần thi vấn đáp nó được thầy Thắng – Chủ nhiệm bộ môn tiếng Anh hỏi trực tiếp. Nó trả lời khá trôi chảy với các đoạn nhỏ được học thuộc. Có lẽ thầy Thắng thấy giọng nó hay, câu trả lời chính xác, ngắn gọn, “diễn” cũng khá tự nhiên nên đoạn cuối thầy hỏi thêm ngoài dự đoán 1 câu khá dài. Nó nghe xong ù hết cả tai, chả nhặt được từ nào liên quan, im lặng một phút, nó chọn cách nói thật:

- I can’t speak English. I only know short… passa…ges.

Đó là câu nó phải học đi học lại rất nhiều lần cho tình huống này. Nó nói gần hết câu thì thầy: ok..ok… rồi dừng lại. Nó nói thêm một câu tiếng Việt, vừa đủ chỉ để thầy nghe rõ:

- Em chỉ cần đỗ thôi ạ. Thầy cứ cho em 5-----, trừ về đến Thái Bình cũng được ạ. Nhưng em không trượt được đâu ạ.

Bài thi hôm đó nó được 6 điểm. Nhờ đó mà nó thực sự trở thành Học viên Cao học khóa VI. Nó may mắn được học tiếng Anh với thầy sau đó và đạt điểm đầu ra với sự ưu ái của thầy. Không lâu sau thì thầy mất. Thầy bị bệnh. Cô Tiến phòng Quản lý khoa học báo cho nó: Thầy Thắng mất rồi! Nó đã đau nỗi đau mất thầy khá lâu, rồi cũng nhạt dần, nhưng lòng kính trọng và biết ơn thầy chưa bao giờ vơi đi trong nó. Cô Tiến cũng là quý nhân của nó. Nó biết cô nhờ một người anh ở trường THPT Nguyễn Tất Thành giới thiệu. Anh em biết nhau từ ngày học ở chuyên Nguyễn Trãi, lên ôn thi, ở trọ cùng học trò, tình cờ lại liền ngõ nhà anh. Chính cô Tiến đã hướng dẫn nó cách tiếp cận các lớp ôn, làm quen với các thầy cô và chở che cho nó trong suốt một năm học chuyên đề chung, nhất là khi nó phải chọn đi dạy kiếm tiền thay đi học.

Tháng 4.1998 nó được tuyển về Bộ GD&ĐT trong khi tháng 10.1998 mới kết thúc khóa cao học. Lúc về Bộ chính là lúc khó khăn nhất về tiền bạc. Lương tháng 400 ngàn vừa đủ trả tiền thuê nhà, lại phải đi làm hành chính, không thể tiếp tục dạy học ở các trường dân lập là mất đi nguồn thu chính của nó. Đầu tháng 5, trước khi bảo vệ luận văn, nó nhận được giấy báo nộp học phí cao học 2 năm. Nó chợt nhận ra đúng là 2 năm qua nó quên hẳn việc nộp tiền học phí. Nó gặp cô:

- Cô ơi! Có thể xin cho em nợ tiền học phí đến cuối năm được không?

- Thực ra cô đã giữ suốt hai năm không để em lo lắng. Bây giờ muốn nợ, em phải báo cáo với thầy Trưởng phòng.

- Là ai ạ?

- Là TS Nguyễn Xuân Lạn ấy. Em cứ lên gặp thầy, thầy tốt lắm, đừng ngại.

Nó lên phòng thầy. Cứ e ngại mãi, không dám vào. Quá trưa, thầy ra ngoài. Thầy nhìn nó:

- Em gặp thầy à? Thanh Cao học Văn, học trò thầy Suyền đúng không?

- Dạ vâng ạ!

- Luận văn đâu? Đưa thầy. Yên tâm, thầy tham gia Hội đồng nhé.

- Dạ! Em chưa xong ạ, em đang gửi in. Tuần sau em gửi các thầy.

- Thế đến làm gì? Có việc gì? Vào đây!

Nó theo thầy vào phòng, rón rén ngồi xuống mép ghế sofa. Nó chìa ra giấy báo nộp học phí:

- Em muốn xin nợ lại học phí sau khi bảo vệ luận văn, khoảng tháng 12 hay tháng 1 được không ạ? Em mới về Bộ nên hơi khó khăn chút, cho em thư thư mấy tháng, có tiền tết em nộp ạ. Em sẽ viết ĐƠN XIN NỢ HỌC PHÍ!

Thầy đưa tay cầm tờ giấy Thông báo có chữ ký của mình, chợt im lặng nhìn nó. Một lát, thầy đứng lên, điện thoại:

- Thục à? Sang thầy nhé.

Mấy phút sau, một thầy giáo trẻ có mặt.

- Em chào thầy! Chào chị!

- Ừ! Đây là chị Thanh, chị ấy làm ở Văn phòng Bộ. Em hướng dẫn chị ấy làm ĐON XIN MIỄN GIẢM HỌC PHÍ nhé. Xong thì qua thầy, hai thầy trò đi ăn trưa.

- Vâng ạ!

Nó ngỡ ngàng nhìn thầy, khẽ cảm ơn rồi bước theo Thục sang phòng nhân viên bên cạnh. Nó viết Đơn xong, rồi sau này không thấy giấy báo nộp học phí nữa. Gói học phí 2 năm chỉ có 2 triệu nhưng với nó là sự hỗ trợ kịp thời và vô cùng giá trị.

Cô Tiến không còn nữa nhưng sự dịu dàng, bao dung và cách cô âm thầm quan sát, hỗ trợ nó từ những điều nhỏ nhặt nhất, chưa bao giờ phai nhạt trong nó. Với thầy Lạn, không chỉ là câu chuyện miễn giảm học phí cao học mà cả quá trình dài sau đó khi nó quay trở lại nghiên cứu sinh 2004 – 2006, nó đều nhận được sự giúp đỡ chỉ bảo của Thầy.

Hai năm cao học 1996 - 1998, theo quy định và như tất cả học viên, đều chuyển sinh hoạt đoàn thể về Khoa Văn, ĐHSP HN. Nó cứ tập trung học & làm & nuôi con, không để ý bản thân đã trở thành nhân vật chính trong câu chuyện “học viên nghèo vượt khó”. Nó được Đảng ủy khoa Văn ĐHSP Hà Nội và Chi bộ bộ môn Văn học Việt Nam ghi nhận, giới thiệu kết nạp vào Đảng. Mọi sự cứ tự nhiên, vô tư. Nó cứ auto thụ hưởng. Buổi lễ kết nạp Đảng long trọng, nó còn được đại diện 06 học viên được kết nạp đọc lời thề và phát biểu cảm xúc. Cuối cùng, sau hai năm tự mình vật lộn, tự mình “tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ”, tự mình học và viết, lần đầu tiên nó đã nhận được sự ghi nhận, tôn vinh của một tập thể trí thức và sang trọng từ Khoa Văn – ĐHSP. Nó vui lắm. Ba Mẹ nó cũng rất tự hào, tự hào vì con được tuyển dụng về cơ quan Bộ, tự hào vì con được đứng vào hàng ngũ của Đảng.

Sau hai sự kiện đặc biệt đó, nó dành hai ngày cuối tuần tháng 5, cùng em gái đưa con trai lớn 10 tuổi và cháu trai (con em gái) 8 tuổi về quê thăm Ba Mẹ/Ông Bà. Chiếc Magic, bụng to, yên sau bè bè như lưng con trâu mộng. Nó cầm lái, con lớn 10 tuổi trán rộng, mắt trũng, gầy nhom như chỉ mới lên 8 ngồi trước bụng, hai chân kẹp yến xe, vừa chạm sàn dưới; cháu trai chân dài nhằng nhẵng ngồi ốp sát lưng nó; em gái đã tăng được 5 cân so với ngày đầu lên Hà Nội, cao 1,6 nặng 43 cân, ngồi ôm sát thằng cháu 8 tuổi ở phía  đuôi xe, hai tay vòng qua thằng cu bám vào eo nó; tận cùng đuôi xe, cái túi du lịch cột chặt, một nửa trên yên, một nửa oải về phía sau đè lên cái chắn bùn ngắn củn. Xuất phát 5h chiều sau khi đã tan làm và báo nghỉ các ca dạy học dày đặc, đi một mạch, khoảng 8-9h tối thì hạ cánh nhà Ba Mẹ. 110 km từ Nghĩa Tân Cầu Giấy về Hoàng Hoa Thám, thành phố Thái Bình. Nắng, Nóng, Bụi và sự Chật Chội khi 4 người trên một chiếc xe, chưa bao giờ trở thành vấn đề, chưa bao giờ nó bận lòng hay nghĩ ngợi. Nhưng có một lần, dịp tết năm 1997, trở về Hà Nội trong trời giá lạnh, lần đầu nó biết thế nào là sợ. Sáng mồng Hai tết, vẫn 4 con người đó, có lẽ chỉ gầy hơn một chút so với hè này. Để tránh cho Ba Mẹ không phải bận lòng trả lời câu hỏi của họ hàng về cuộc sống của mẹ con nó sau ly hôn, nó thường chọn về chúc tết Ba Mẹ chiều tối đêm giao thừa hoặc sáng mồng Một tết, ăn bữa cơm gia đình rồi đi ngay trước khi họ hàng đến chúc tết (vì Ba Mẹ nó đều là con trưởng). Năm ấy, Ba Mẹ bảo đã hẹn họ nội bữa trưa mồng Hai tết, họ ngoại bữa chiều, nên chiếc Magic và chúng nó được ở lại qua đêm, đến sáng mồng Hai tết mới lên đường. Hơn 5h sáng, Ba Mẹ cùng em trai út, em gái út (lúc đó vẫn ở cùng Ba Mẹ) và 4 người chúng nó quay quần bên mâm cơm sáng: Một đĩa xôi gấc bốc khói, ba khoanh giò (giò lụa, giò nây, giò xào); hai tô lớn miến nấu măng với lòng gà. Cả nhà ăn sáng trong im lặng, tiếng bát đũa lanh canh, tiếng húp nước canh miến khẽ khàng, tiếng nhai giò tóp tép. Khi mọi người bỏ đũa, Mẹ dồn chỗ giò còn lại, gói đĩa xôi dở cho vào một túi bóng riêng, bỏ vào cái túi to ở chân bàn nước nơi ba đang pha trà. Trong túi, có 1 túi bóng khác đựng sẵn một đĩa xôi mới, một cân giò lụa; 1 túi bóng nữa đựng cân miến với mấy dúm nhỏ măng, mộc nhĩ; 1 túi nhỏ nữa có ít mứt gừng, 1 túi bóng trắng, bên trong thấy rõ chùm cau nhỏ, mấy lá trầu, tệp giấy tiền và đinh vàng, ba tờ sớ, một vài quả tươi và tờ giấy trắng Ba đã nắn nót chép vào đó bài khấn thổ công thổ thần thổ địa và gia tiên họ Đào, họ Vũ. Mẹ mở hé từng túi dặn dò cách sắp lễ, cách khấn, thứ tự hóa sớ và tiền vàng…Cậu út buộc gọn gàng đặt vào bụng xe, thắt chặt miệng túi rồi cẩn thận cài quai vào móc treo đồ chỗ yếm xe. Cái túi du lịch đựng đồ cá nhân lúc về thế nào, lúc đi cũng vậy, buộc ở tận cùng đuôi xe, hơi trễ xuống mớm nhẹ lên cái chắn bùn. Bốn con người theo thứ tự, lên xe, chào Ông Bà/Cha Mẹ. Hơn 6h sáng, trời mờ tối, gió lạnh thấu xương. Nó giận nổ, tăng ga, vừa tăng ga giữ cho máy nổ rền, vừa cẩn thận ghìm lại sao cho nó không nổ quá to sẽ đánh thức hàng xóm. Ra đến đầu đường Hoàng Hoa Thám, đến đoạn giao với phố chính Lê Lợi, nó mới tự tin rồ ga phóng đi với tốc độ của gió. Tiếng gió còn to hơn tiếng xe. Cũng không còn lo gặp họ hàng hay đánh thức hàng xóm. Chiếc Magic to bè như con trâu mộng lao về phía trước dũng mãnh. Bốn con người, hai phụ nữ, hai trẻ nhỏ như được dính chặt vào nhau, cột chặt vào xe thành một khối. Cả một chặng dài, chiếc Magic đi theo thói quen, tất cả chung một hướng đi, tiếng xe hòa tiếng gió.  Đi chừng quá nửa đường, qua Nam Định, Hà Nam rồi Thường Tín, nó như sực tỉnh:

- Giải lao tí nhé!

- Giải lao đi chị!

Em gái nó ghé sát tai thì thào. Nó đi chầm chậm rồi dừng lại trước một quán trà đơn độc ven đường. Nó từ từ gạt hạ chân xuống, định gạt chân chống mà cái chân như bị đóng băng, cứng nhắc, chạm đất mới thấy tê tê, rân rân, mãi mới gạt được cái chân chống cho xe nghiêng về bên trái. Em gái nó bước xuống, một lúc mới đứng vững, quàng tay bế thằng cu 8 tuổi nhỏ thó như đứa bé lên 6, đang ngủ say như vẫn đang nằm trên giường. Nó cúi xuống nhắc con trai:

- Xuống đi con!

Thằng bé mở choàng mắt, ngơ ngác:

- Đến nhà rồi hả mẹ? – Môi nó tím ngắt, lập bập. Chiếc mũ len, khăn len vẫn ôm khít đầu, quấn quanh cổ thằng cu dầy cộp.

- Chưa, giải lao tí. Con xuống được không?

- Chân con không có cảm giác gì cả.

Nó cuống cuồng vắt chân ra sau, xuống xe, nắm hai tay thằng bé bóp nhẹ từ vai xuống ngón tay, xoa xuôi, vuốt ngược, rồi cứ để thằng bé ngồi như thế, nó lấy hai tay đấm nhẹ luân phiên từ đùi xuống tận bàn chân thằng bé:

- Con bước xuống đi, bám vào mẹ.

Thằng bé bước xuống. Khi thằng bé víu vào người nó. Nó nhận ra toàn thân nó vẫn cứng nhắc, tê cứng. Nó đi cà nhắc vào quán. Bà chủ quán lấy 4 cốc thủy tinh loại cốc uống bia, rót từ phích ra 4 cốc nước nóng, đặt vào tay từng người, hướng dẫn hai đứa bé ôm chặt các ngón tay vào cốc. Tay bà bọc ra ngoài tay con nó, ôm chặt cốc nước, trách móc:

- Sao để thằng bé ngồi trước như vậy, nguy hiểm quá!

Lần đầu tiên nó ý thức được sự nguy hiểm. Nó đã quá quen với sự di chuyển Thái Bình – Hà Nội; Hà Nội – Thái Bình bằng xe máy. Thói quen chịu khổ và sự cương nghị luôn đi về phía trước, khiến nó quên đi các nguy hiểm luôn rình rập nó và những người thân cạnh nó. Sau chuyến đi ấy, nó thật sự biết sợ, nên chuyển dần các chuyến đi sang xe khách, xe ghép, xe đi nhờ.

Trở lại chuyến đi hè năm 1998. Trong bữa cơm gia đình, lần đầu nó tâm sự với Ba Mẹ về khó khăn của mình. Thời gian bảo vệ luận văn cũng tới gần. Một thân nó ngày 8-10h làm việc tại Bộ; hầu hết thời gian còn lại dạy gia sư, mở lớp học thêm ngay tại nhà trọ để bù đắp chi tiêu. Mỗi ngày nó chỉ có khoảng thời gian nửa đêm về sáng với luận văn. Nó đang thật sự bận ngập đầu và nỗi lo cơm áo gạo tiền cho 4-5 miệng ăn, cộng với tiền học người lớn, trẻ con, không cho phép nó dừng lại. Nhưng đã được tuyển về Văn phòng Bộ với danh nghĩa Thạc sĩ (đợi bảo vệ) nó cũng không thể không hoàn thành luận văn. Rồi nó trở về Hà Nội, tiếp tục cuộc chiến của mình. Tối hôm ấy nó nhận được điện thoại từ nhà (thời gian này do yêu cầu công việc nó cũng đã lắp cái máy điện thoại bàn):

- Alo…ba đây. Ba định lên Hà Nội chơi, thăm Ông Sánh và mấy người bạn cũ. Tiện thể đi may bộ comple mới, diện hôm con bảo vệ luận án.

- Vâng ạ! Để cuối tuần con về đón Ba.

- Không cần đón, Ba đi xe khách, có người đón Ba ở bến xe là được.

Nó đặt máy, chết lặng. Ba lên. Ba chưa bao giờ lên kể từ khi nó ôm con, dời nhà đi Hà Nội năm 1995. Và có vẻ là một chuyến đi dài đợi dự Lễ bảo vệ Luận văn của nó.

Nó bấm máy báo tin cho thầy giáo nó rằng Ba nó sẽ lên Hà Nội và thăm thầy. Thầy mừng lắm. Thầy bảo tốt quá, để thầy đón và sắp xếp đưa Ba đi chơi.

Nó bấm máy cho anh T, bạn thân của thầy, mới đi học ở Nga về, rất quý nó, kể chuyện Ba lên, vay tiền anh:

- Em biết Ba em muốn kiểm tra cuộc sống của em. Em không muốn Ba lo lắng. Anh cho em vay mấy triệu. Căn bản em không tiêu đến đâu, em để trong tủ cho Ba yên tâm thôi. Ba về là em gửi anh ạ.

Nó nhấc máy điện cho anh V, giáo viên vật lý, khoe Ba nó sẽ lên:

- Tuần sau Ba em lên. Anh biết rồi đấy, em quá bận. Em không thể không đi làm, cũng không thể không đi dạy thêm… em nói với thầy S rồi, anh giúp em cùng thầy và em gái em phối hợp đưa Ba đi chơi Hà Nội giúp em.

Nó nhấc máy điện thoại cho anh Bính lớp trưởng cao học và chị Thủy bạn thân lớp cao học (sau này chị về Học viện QLGD):

- Tuần sau Ba em lên, chắc Ba em muốn biết em sống thế nào? Bạn bè ra sao? Em biết Anh/Chị và cả em nữa, mình đều bận, em chỉ xin lịch mời mấy anh chị em thân qua nhà chơi, ăn với Ba và chúng em bữa cơm gia đình thôi ạ. Có cả thầy Sánh và 1-2 đồng nghiệp của em cùng dự ạ. Cũng coi như mình liên hoan với nhau trước kỳ bảo vệ luận văn.

Nó đi xe khách về Thái Bình rồi nhờ xe người quen đưa Ba lên Hà Nội. Từ ngày nghỉ hưu đây là lần đầu tiên Ba xa mẹ dài ngày, lên với chị em nó. Dứt khoát nó phải cho Ba một kỳ nghỉ vui vẻ nhất.

Ngược lại với tất cả sự sắp xếp của nó. Ba cũng có kế hoạch của mình. Ba dành ngày đầu tiên đến thăm thầy Sánh, ăn với thầy cô và gia đình bữa cơm chiều. Cả tuần Ba ở nhà. Cuối tuần, khi em gái và bọn trẻ con nghỉ học Ba mới đồng ý đi chơi. Em gái nó cùng với thầy và bạn bè nó, bạn bè em thay nhau đưa Ba đi chơi, thăm quan Hà Nội. Nó thì cứ hết ca, lại theo lịch mọi người ghép vào bữa trưa, bữa tối, tùy theo. Buổi tối ngày thứ ba ở Hà Nội, nó đi dạy về rất muộn, tầm 10h đêm, mấy đứa bé học bài xong đã đi ngủ. Em gái nó và Ba vẫn ngồi bàn nước đợi nó:

- Ba chưa ngủ à?

- Ba đợi con, cùng ăn cho vui.

Ba người lớn ngồi ăn bữa cơm chiều rất muộn vào lúc 10h đêm. Sau bát cơm đầu, đợi con gái đã êm bụng, B mới trò chuyện:

- Luận văn của con thế nào rồi? Ngày nào cũng đi làm rồi đi dạy con định bỏ luận văn sao?

- Không ạ! Con vẫn đang làm, chỉ hơi chậm chút nhưng chắc vẫn kịp ạ. Mỗi ngày đi làm hay đi dạy con đều ngẫm về luận văn, lúc rỗi vẫn tranh thủ viết. Chỉ còn một phần chương 2, do chưa có thời gian thống kê tổng hợp nên con chưa viết được.

- Có việc gì Ba giúp được không? Thống kê là nghề của Ba đó. Con có khiếu văn chương cũng là gen của Ba đấy. Cứ hướng dẫn Ba, Ba giúp.

Nó bất ngờ trước lời đề nghị của Ba. Nhưng ngay lập tức nó cũng nghĩ ra bài tập có thể nhờ Ba giúp đỡ. Hôm sau nó về sớm, lôi ra mấy cuốn Trường ca; chuẩn bị sẵn cuốn sổ dày , mấy cái bút bi:

- Con có một phần phân tích hình ảnh người phụ nữ trong trường ca 1945- 1975, ý tưởng con có rồi nhưng con cần tập hợp minh chứng để chắc chắn những cảm nhận của con là đúng hoặc điều chỉnh lại cho phù hợp.

- Việc của Ba là làm gì?

- Ba đọc từng cuốn, mỗi cuốn ba chọn, chép những câu thơ có hình ảnh phụ nữ, nói về phụ nữ, điền vào bảng này cho con. Cột nội dung Ba ghi các câu thơ, gạch chân từ ngữ chính; cột 2, 3 và 4 là loại từ Ba đánh dấu danh từ, tính từ, động từ phù hợp vào giúp con (Ba cứ đánh dấu con sẽ soát lại đừng ngại và không cần kĩ quá); cột 5 biện pháp nghệ thuật, cứ để trống con tự làm.

67 tuổi, Ba – Một Kế toán trưởng nghỉ hưu lại sử dụng kĩ năng nghề nghiệp ngồi làm phép đếm và thống kê cho nó. Hôm chuẩn bị tài liệu cho Lễ bảo vệ luận văn, thằng em cao học Toán xem luận văn của nó, đến mấy bảng thống kê Ba nó làm, liền bảo:

​- Cái này hay quá! Chị muốn, em chuyển thành đồ thị minh họa cho chị. Sẽ độc đáo lắm đấy.

​Nó gật đầu. Thằng em loay hoay làm đến tận 1h đêm mới xong. Ngày ấy máy tính bàn còn rất ít và người ta chủ yếu mới biết đánh máy văn bản Word, nên tất cả là do thằng em đo đo, vẽ vẽ, làm thủ công cho nó. Buổi bảo vệ luận văn của nó thật sự khác biệt. Từ cửa vào có bàn nhỏ tràn ngập hoa tươi, những bó hoa tươi từ thầy cô, Ba Mẹ, bạn bè, học trò chuẩn bị sẵn để tặng nó. Phía sau bàn, trên tường, mấy tờ rô-ki khổ A2, nối liền nhau thành mảng, mỗi tờ là đồ thị so sánh sự phát triển từ ngữ, hình ảnh… mà Ba đã giúp nó thống kê.

Khách đến dự, ai cũng ghé qua ngắm nghía mấy cái đồ thị. Thầy hướng dẫn nó đi qua,tủm tỉm cười rồi hỏi em gái nó: Cái Thanh nó làm cái trò gì thế?

Buổi bảo vệ luận văn thành công ngoài mong đợi. Vì đợi xếp lịch lâu nên Ba nó đã về Thái Bình. Nhưng hơn 40 người khác là thầy cô đại học, thầy cô dạy phổ thông, đồng nghiệp ở Bộ, ở Nguyễn Bỉnh Khiêm và học trò Nguyễn Bỉnh Khiêm tham dự. Rực rỡ hoa và nụ cười hạnh phúc. Sau 3 năm, đó là ngày nó viên mãn nhất.

Trải qua nhiều việc, nó biết, nó rất gà, như cái cách nó dùng Toán để làm Văn như hôm bảo vệ luận văn ấy, có lẽ lần đầu thầy nó thấy. Bù lại, nó lại luôn có quý nhân giúp đỡ. Như Ba nó đã xuất hiện đúng lúc nó cần một người thống kê phân loại tài năng & kiên nhẫn; như thằng em cao học Toán, đã nhận ra giá trị của những con số mà vẽ lên những đồ thị có một không hai ấy; như cách thầy Thắng, thầy Lạn, cô Tiến, thầy Thắng, cô Nhã, anh T, anh V, chị Thủy … và rất nhiều người thân yêu khác đã luôn có mặt đúng nơi, đúng lúc.

Một anh chàng say nắng đã từng nói với nó những ngày đầu nó đặt chân lên thủ đô:

“Đàn bà xinh cần nhiều ánh nhìn.

Đàn bà giỏi cần nhiều sự ngưỡng mộ.

Đàn bà vất vả cần nhiều sự khích lệ, động viên.

Đàn bà cô đơn cần được nương tựa, dìu dắt.

Đàn bà vừa xinh đẹp, vừa giỏi giang, vừa cô đơn, lại có con, có đến ba đứa con trai, cần rất nhiều sự mạnh mẽ & bao dung cho mình, cho con và cho người”

Câu nói đó nuôi dưỡng sự tự hào, tự tin của nó nhưng các quý nhân mới thật sự là Phép Màu giúp nó vượt qua khó khăn. Các thầy cô ở khoa Văn, khoa Ngoại ngữ, phòng Quản lý khoa học… của Đại học Sư phạm; các thầy cô là Chủ tịch HĐQT các trường dân lập lúc đó; những người bạn cao học; các học trò của nó… Họ không cho nó tiền, nhưng mỗi người một cách cho nó công việc, chính sách hỗ trợ, cơ hội phát triển. Mỗi khi nó không thể tự mình mạnh mẽ, đều có các thầy cô ở bên, như đợi sẵn để lau khô giọt nước mắt, xoa dịu nỗi đau, chữa lành vết thương, dìu nó vượt qua, đi về phía trước.

Khi nó viết lại những câu chuyện này, nó cũng lên kế hoạch cho mình, để một ngày gần nhất, sẽ trở lại chốn cũ, thăm người xưa – người còn và người mất, người được kể lại trong câu chuyện này và cả người chưa được kể lại nữa.