Giáo dục ở Đức - Nhà trường và Gia đình

Thứ sáu - 10/10/2025 09:15

(Ảnh: Trần Bảo Toàn)

GIÁO DỤC Ở ĐỨC - NHÀ TRƯỜNG VÀ GIA ĐÌNH

(Nguyễn Phương Thủy)

Không có trẻ dốt chỉ có trẻ thông minh và trẻ không học thôi. 

Phương Thủy nguyên là giáo viên và xuất thân cũng từ gia đình nhà giáo, cho tới nay đã là bốn đời nên thừa hưởng đặc tính quý trẻ và tôn trọng ngành giáo dục. Một số bạn muốn so sánh hệ thống và tính chất cũng như chất lượng của ngành giáo dục giữa Việt Nam và Đức. Mình cần nhìn nó ở nhiều khía cạnh khác nhau để phân biệt. 

Giống nhau ở điểm nào?

Thầy cô ở nước nào cũng có lòng yêu thương con người, có tinh thần trách nhiệm, không thế họ đã không chọn ngành này. 

Tiếp theo, giáo dục đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Ở đâu cũng thế "muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy". Yêu ở đây không được hiểu theo nghĩa xấu là đút lót nịnh bợ. Yêu là một sự tôn trọng và quan tâm chuẩn mực. Phụ huynh và giáo viên nên có sự trao đổi gặp gỡ. 

Thế còn khác nhau? 

Một vài ví dụ:

1. Các thầy cô ở Đức không phải dạy ngoài giờ vì lương họ đủ sống. Học sinh ở Đức có nhiều thời gian hơn cho những sở thích khác của mình như thể thao hay âm nhạc. Các em có thể tự lập tốt hơn. Phương tiện giao thông thuận lợi, thông tin đầy đủ... đã giúp cho điều đó

2. Hệ thống trường học ở Đức được chia theo trình độ rất sớm. Ngay sau lớp 4, dựa vào kết quả học tập, học sinh sẽ học tiếp ở 3 trường với 3 nội dung, bằng tốt nghiệp và thời gian khác nhau, cao nhất là Gymnasium. Sau 13 năm (có ngoại lệ cho 12 năm), khi tốt nghiệp trường này học sinh sẽ có bằng để vào đại học. Các ngành y, luật, tâm lý, giáo dục và những trường nổi tiếng đòi hỏi điểm tốt nghiệp cao.

3. Ở Đức luật giáo dục không phải là luật của liên bang (toàn quốc) mà là luật của tiểu bang. Do đó có đề thi khác nhau, có chương trình khác nhau, có kỳ nghỉ khác nhau... và có CHẤT LƯỢNG KHÁC NHAU. Điều sau cùng này dẫn đến một sự bất công bởi những người đã tốt nghiệp phổ thông trung học ở nơi chất lượng kém vẫn được vào đại học. Trong khi đó, ở nơi có chất lượng cao, người tương đương trình độ đó chỉ đủ để đi học nghề thôi vì không được vào trung học. Một người Đức kể, chị học ở Berlin - thủ đô Đức, toàn điểm một hoặc hai (một là cao nhất, sáu là thấp nhất), khi chuyển trường về Nürnberg - một thành phố ở tiểu bang Bayern, tây Đức, chị nhặt liểng xiểng điểm 4 điểm 5. Sau một thời gian mới hồi phục lại được điểm tốt. Điều này khẳng định một lần nữa: nền giáo dục tốt đã phát huy được khả năng của trẻ.

4. Trẻ em ở Đức không bị sức ép cao, cũng một phần chính là do đã được phân chia trình độ ngay từ lớp 5. Ngoài ra lớp một và lớp hai các em chưa có điểm (đó là ở tiểu bang Bayern, nơi khác có thể sẽ khác). Kết quả học tập không công khai. Họ muốn tránh ức chế tinh thần và tránh so sánh. Ở Việt Nam thời mình đi học thì từ lớp một đã biết ai "đội sổ" rồi. Phụ huynh đi họp hoặc hớn hở hoặc "rát mặt" khi nghe đọc tên và điểm của con mình (tội nghiệp!). Nhân đây Phương Thủy muốn nhắc đến đức tính tốt của học trò Việt Nam là quý bạn giỏi, phục bạn có tài, chẳng mấy khi ganh ghét. Ở thành phố Munich, thủ đô của tiểu bang Bayern thì có thể học giỏi sẽ bị "chê" là quá chăm chỉ.

5. Ở Đức đi học là nghĩa vụ. Chi phí bố mẹ không phải trả ngoài một phần nhỏ cho việc hành chính tổ chức. Chi phí cho học đại học thì có sự phân biệt. Cụ thể, dựa theo luật mới ở Bayern, trường đại học TUM (Đại học kỹ thuật Munich) thu lệ phí của sinh viên đến từ ngoài khối EU, bắt đầu từ khóa mùa đông 2024-2025. Còn lại thì tiếp tục miễn phí.

Trên đây là một số điểm khác nhau của hệ thống giáo dục giữa hai nước. Vậy điều đó có tác dụng gì đối với người Việt sống ở Đức? Cha mẹ có cần quan tâm đến con cái nhiều hay không? Phụ huynh có cần gặp gỡ thầy cô giáo hay không? Nếu có thì ai làm được điều đó? 

Một số cha mẹ sống ở Đức không biết mặt thầy cô vì nghĩ là không cần thiết. Rất đáng tiếc là họ đã phó thác vào nhà trường, vào một chế độ giáo dục mà nó đã tặng cho họ sự yên tâm hoàn toàn như thế. Họ đã bỏ lỡ cơ hội làm cho cuộc sống của các con họ được tốt đẹp hơn nữa.

Gia đình cần cộng tác với nhà trường để giúp các con. Ở đâu điều đó cũng là quan trọng. Nếu con bạn học giỏi, kết quả cao mà bạn vẫn gặp thầy cô để nghe ý kiến thì con bạn sẽ phát triển tốt hơn và toàn diện hơn nữa. Khi phụ huynh quan tâm đến các nhà giáo là phụ huynh đã dạy con mình tôn trọng nhà giáo. "Một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy" hay "không thầy đố mày làm nên"! Các cụ đã dạy thế. Qua đó các bậc phụ huynh cũng cho con biết rằng, từng bước đi của các con là quan trọng đối với mình. Hạnh phúc cuộc đời hiện diện ngay trong cái bắt tay thân mật của thầy cô và cha mẹ. Khi đó các con sẽ cảm nhận mình được bao bọc vẹn tròn. Cảm giác bình an, êm ấm này sẽ là nguồn năng lượng theo suốt chặng đường còn lại của các con.

Phương Thủy biết và hiểu những bậc cha mẹ phải lam lũ bận rộn đi làm nên không kịp hòa mình vào cuộc sống ở nước người. Có lẽ họ chỉ kịp hưởng những gì tốt đẹp, tiện lợi mà chế độ đã ban cho. Phương Thủy rất trân trọng các thanh thiếu niên Việt đã tự lập vươn lên. Đồng thời Phương Thủy rất thông cảm với các bậc cha mẹ và các thầy cô giáo ở Việt Nam. Họ đang đứng trước một nhiệm vụ lớn và khó khăn: đào tạo phẩm giá con người, giữ gìn sức khỏe, tạo dựng niềm tin và sự yên bình trong tâm hồn cho thế hệ trẻ trong một xã hội đa chiều, chìm nổi gian nan và mâu thuẫn.

Chỉ mấy hôm nữa là đến ngày kỷ niệm các nhà giáo của nước Đức và một số nước khác, ngày mồng năm tháng mười. Ở Việt Nam là ngày hai mươi tháng mười một. Phương Thủy tin rằng không nơi nào ngày lễ này được tổ chức một cách rầm rộ, sâu sắc và long trọng như ở Việt Nam ta. Truyền thống tôn sư trọng đạo đã ngấm trong mạch nước nguồn tinh khiết, chảy trong dòng sữa mẹ và lời ru của đồng lúa, biển khơi. Đây cũng là dịp để Phương Thủy một lần nữa cám ơn các học trò cũ của mình nơi quê hương yêu dấu. Cầu mong những tấm lòng hồn hậu ấy luôn được đời mến yêu. 

01.10.2025

Các bài viết liên quan:

• Cái chết và sự sống
• Tôi là vô tận
• Một vòng tay em buông
• Trăng lên
• Lời của học trò
• Nàng tiên cá trong thu
• Giáo dục ở Đức - Nhà trường và Gia đình

Những tác phẩm cũ hơn:

• Những kỷ niệm đầu tiên ở Bộ
• Ăn cơm đoàn kết
• Đêm nhạc “Đi trong cuộc đời"
• Con đường dốc
• Nỗi đau văn hóa
• Một già một trẻ bằng nhau
• Đổi thay!