Ngày xưa ở một bãi nhỏ heo hút mom sông Hồng cuối tỉnh Nam có hai cha con một lão nông sinh sống. Người cha tên là Trung Đình, thời trẻ đã đỗ đạt thăng quan nhưng do vợ mất sớm ông cáo vua về quê để làm tròn bổn phận với cha mẹ tổ tiên và chăm sóc cô con gái bé nhỏ....

Tám mươi năm trước, ở một miền quê ven sông trà, có hai bông “hoa chanh” cùng một cuống, giống nhau như hai giọt nước, tỏa hương sắc trong vườn nhà một phú nông giàu có mà người mẹ là cô gái họ Đào – một dòng họ có những người phụ nữ nổi tiếng thông minh, giỏi giang và phát đường “quan lộ” trong......

Tôi có chuyến trở về thăm quê sau gần 40 năm xa cách. Cảm xúc dâng trào và bồi hồi khi chiếc máy bay hạ cánh xuống sân bay Cát Bi, thành phố Hải Phòng. Chân vừa chạm đất, tôi đứng lặng nhìn bầu trời quê hương và nghe không khí lành lạnh thân thương của một chiều cuối đông đang thấm vào da thịt....

Tẩu mã khán sơn là câu thành ngữ tiếng Triều - Hàn/Hán (주마간산 /走馬看山 - Tẩu mã khán sơn). Ở đây, tẩu - đi, mã - ngựa, khán - xem, sơn - núi. Ta cứ nôm na tẩu mã là cưỡi ngựa cho dễ....

Nhiều người quan niệm rằng: Tự do - là được làm điều mình thích, như ý mình mong muốn, không có sự ràng buộc. Quan niệm như vậy vì họ cho rằng tự do đến từ cái bên ngoài - phụ thuộc vào sự phán xét của ai đó, nó không đến từ bên trong - do sự tự kỷ luật bản thân và giới hạn lương tâm của chính mình....

Và cứ thế, cứ thế, tôi lớn lên sau chiếc yên xe đạp của thầy tôi mỗi tháng ngày. Con ngựa già mang tên “thiếu nhi” cứ nhẫn nại, miệt mài tiến lên, đưa tôi gần hơn cái đích cần đến thì tấm lưng gầy của cha tôi càng cong xuống gần chiếc ghi đông xe đạp. Một Tuổi Thơ Văn ngọt ngào, lấp lánh niềm vui......

Nhìn sâu vào nhân thế, thời thế, nhưng Văn Giá không đưa người đọc đến với những cảm xúc bi lụy mà ngòi bút của anh luôn hướng về sự sống. Ý thức về thời gian gắn với cái đẹp, khát vọng hướng tới cái đẹp đã đem đến cho anh một cái nhìn thật nhân văn về thân phận con người: Từ Sơn sen, Hạt gạo, Bé......

Tôi cứ lần lữa... lần lữa mãi, không biết bắt đầu như thế nào. Có cái gì đó xa xăm, xa xăm. Có cái gì găm găm trên mắt mỗi khi trở về Nhà Của Búp, nhìn vào bức ảnh chung, ngắm nghía những gương mặt bạn bè - Những gương mặt đến 40 năm sau, 50 năm sau hay là lâu hơn nữa... vẫn không thể phai mờ....

Nhà con một, nhưng cha vẫn lên đường. Hành quân qua cuộc kháng chiến chống Pháp, lại xuyên sang chống Mỹ, bóng cha trên khắp các chiến trường ác liệt nhất: Khe Sanh, Thành cổ, Quảng Trị; Trường Sơn Đông, Trường Sơn tây; Cánh Đồng Chum; Đường 9 nam Lào... Cha là sĩ quan phòng hóa nên nơi cha đến càng......

Sân bay quốc tế Yangon rộng, hiện đại và sạch sẽ. Thành phố Yangon bình yên và thân thiện. Rất nhiều cây xanh và cây cổ thụ, đặc biệt là xe máy bị nghiêm cấm chạy trong thành phố. Rất lâu, tôi mới có dịp được hít thở bầu không khí sạch sẽ như vậy. Chọn ngày cuối cùng của năm 2016, chúng tôi tới......

Trong bộn bề những bận rộn của công việc thường ngày, chúng tôi vẫn tranh thủ tụ họp, có thể bất kỳ lúc nào vào khoảng thời gian xen kẹt, giữa những con người vốn cùng niềm đam mê “viết lách” khi còn ở lứa tuổi từ cái thủa “Búp trên cành” tại Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình....