Danh mục
- Tác giả - Tác phẩm
- Trang văn
- Trang thơ
- Văn học dân gian
- Lý luận - Phê bình
- Mỹ thuật - Âm nhạc
- Góc chia sẻ
- Giới thiệu
Video
Tin mới nhất
- Vũng Tàu
- Lại viết về em
- Yêu đơn phương
- Con nhớ mẹ lắm mẹ ơi!
- Một mình
- Ngày người sinh ra
- Điểu túc chi huyết
- Đợi về
- Cơn mưa con gái
- Ngày của mẹ....!
- Đường xa muôn dặm
- Bình minh thầm thì
- Soi cá
- Cá chép
- Về với biển
Kết nối link
- Văn học dân gian
Tam tài
Thứ sáu - 22/12/2023 10:37
TAM TÀI
(Dương Chính Chức)
Hôm nay, mình xinchia sẻ một chút về Tam Tài (삼재-三才), tức Thiên - Địa - Nhân (천지인-天地人).
Người xưa bảo, muốn thành công, phải đạt đủ 3 điều kiện là Thiên thời Địa lợi Nhân hòa (天時 地利 人和, 천시 지리 인화). Có lẽ ai cũng hiểu Thiên thời, Địa lợi, Nhân hòa nghĩa là gì rồi.
* Thiên thời (천시-天時): Thời của Thiên vốn là nhiều thứ, từ lục thập hoa giáp, bốn mùa, hay 12 thời (tý sửu dần mão thìn tỵ ngọ mùi thân dậu tuất hợi). Với các nhà Lý số Dịch học thì các thời không chỉ là thứ tự, là con số mà có cát hung, xấu lành hẳn hoi, ta nôm na là giờ tốt, giờ xấu, năm tốt, năm xấu. Thiên thời là nhằm vào thời điểm tốt mà làm gì đó. Sau này, thiên thời còn được coi là thời cơ.
* Địa lợi (지리-地利): Lợi của đất là cái thuận cho công thủ, tốt cho ta nhưng hãm hiểm với địch, hay tốt cho việc thực hiện các mục tiêu.
* Nhân hòa (인화-人和): Hòa của nhân là hòa hợp, sự hợp nhất về nhân tâm, quy tụ lòng người. Ai mà được mọi người đồng lòng ủng hộ thì gọi là đạt được nhân tâm, làm gì cũng thuận.
Có người hỏi: Chả lẽ lại cứ phải đủ 3 thứ ấy? Nếu thiếu thì không nên để thiếu thứ gì?
Về câu hỏi này, Mạnh Tử đã kết luận: Thiên thời bất như địa lợi, địa lợi bất như nhân hòa (天時不如地利 地利不如人和 - 천시불여지리 지리불여인화), ý nói thời cơ Trời cho cũng không quan trọng bằng sự thuận lợi về địa thế. Tuy nhiên, địa thế có thuận mấy mà không thu được lòng người thì cũng bỏ.
Người ta lại hỏi: vậy tại sao nói Thiên thời bất như địa lợi, địa lợi bất như nhân hòa (天時不如地利 地利不如人和 - 천시불여지리 지리불여인화)? Mạnh Tử lấy việc công thành ra giải thích như sau:
- 三里之城，七里之郭，環而攻之而不勝；夫環而攻之，必有得天時者矣，然而不勝者，是天時不如地利也 (Tam lý chi thành, thất lý chi quách, hoàn nhi công chi bất thắng; phù hoàn nhi công chi, tất hữu đắc thiên thời giả hĩ, nhiên nhi bất thắng giả, thị thiên thời bất như địa lợi dã). Ý nôm na là: Có cái thành nhỏ cỡ chỉ ba dặm, có cái quách nhỏ cỡ chỉ bảy dặm, vậy mà vây đánh không nổi. Đã quyết định đánh, chắc hẳn đã mong cậy vào ngày tốt. Thế mà không được, ấy là Thiên thời không bằng Địa lợi là vậy (3리(里)와 7리(里)는 성곽(城郭)의 작은 것이다. 곽(郭)은 외성(外城)이다. 환(環)은 포위하는 것이다. 사면으로 포위 공격하여 여러 날 동안 지구전(持久戰)을 하면, 반드시 천시(天時)의 좋음을 만날 때가 있음을 말씀한 것이다).
- 城非不高也，池非不深也，兵革非不堅利也，米粟非不多也，委而去之，是地利不如人和也 (Thành phi bất cao dã, trì phi bất thâm dã, binh cách phi bất kiên lợi dã, mễ túc phi bất đa dã, ủy nhi khứ chi, thị địa lợi bất như nhân hòa dã). Ý nôm na là: Thành không phải là không cao, hào không phải là không sâu, áo giáp đồ binh không phải là không bền và sắc, gạo thóc không phải là không nhiều, thế mà không được lòng dân, dân bỏ cả thành cả hào, bỏ cả giáp binh, bỏ cả gạo thóc mà đi; ấy là Địa lợi không bằng Nhân hoà là vậy (성(城)이 높지 않은 것도 아니며, 못이 깊지 않은 것도 아니며, 병기와 갑옷이 견고하고 예리하지 않은 것도 아니며, 쌀과 곡식이 많지 않은 것도 아니지만 이것을 버리고 떠나가니, 이는 지리(地利)가 인화(人和)만 못한 것이다).
Như vậy, suy cho cùng, cái gì cũng cần. Có tất là tốt nhất. Trong nhiều cái cần, nếu phải giữ thì phải giữ được lòng người, gọi là Đắc Nhân tâm (không phải cái quyển Đắc Nhân tâm bán ngoài hiệu sách đâu).
Ngoài Thiên thời, Địa lợi, Nhân hòa ra, người Triều/Hàn còn thêm 1 yếu tố nữa là Khí hợp (기합- 氣合). Khí là cái khí chất (hay là cái khí gì nữa thì chưa rõ lắm). Ví dụ: Trời lạnh (thiên thời), trong quán rượu (địa lợi), 2 ông thèm rượu gặp nhau (nhân hòa). Họ uống với nhau (tưởng như thành sự), ai dè chỉ bởi một ông hôi nách, một ông hôi mồm, lại thêm chủ đề chém gió yêu thích lại khác nhau, nên chỉ sau vài chén, họ chia tay, trận rượu tàn. Ấy là có thành nhưng không bền. Bởi khí không hợp nên thế.
Hay chuyện có 1 cặp lấy nhau, thuận đủ đường, Thiên thời, Địa lợi, Nhân hòa, cái gì cũng có, thế mà được ít năm thì ly hôn. Hỏi tại sao thì họ kết luận ngắn gọn: "Cái gì cũng tốt, chỉ là không hợp nhau". Đơn giản nhỉ?
Rõ nhất là việc thả diều. Có gió để thổi là Thiên thời, có đất để chạy đà là Địa lợi, có diều muốn bay, có người muốn thả là Nhân hòa, nhưng để bay lâu thì diều và người phải hợp nhau, căng chùng dây nối hợp lý (Khí hợp).