Danh mục
- Tác giả - Tác phẩm
- Trang văn
- Trang thơ
- Văn học dân gian
- Lý luận - Phê bình
- Mỹ thuật - Âm nhạc
- Góc chia sẻ
- Giới thiệu
Video
Tin mới nhất
- Thầm
- Ngày Nhà giáo
- Ráng chiều
- Chùm thơ 4 câu: Cảm xúc tham quan bảo tàng
- Miệng nói ra hoa ra ngọc
- Đố là con gì (24)
- Dưới mái trường xưa
- Gió bay
- Trên đồng bãi hoang xưa
- Biểu lộ
- Khúc ân tình kể trong ngày Nhà giáo Việt Nam
- Anh là
- Con công
- Sự tích cá ông sư
- Người đến từ khoảng xanh miền nắng
Kết nối link
- Lý luận - Phê bình
Tìm hiểu về chữ Niên và con Niên (P1)
Thứ ba - 13/02/2024 16:25
(Ảnh: St)
TÌM HIỂU VỀ CHỮ NIÊN VÀ CON NIÊN (P1)
(La Vinh)
Thực ra, qua quá trình biến đổi ngôn ngữ, chữ Niên đã biến âm thành tiếng "Năm" trong các từ Năm Mới, Trăm Năm, Năm Tàn Tháng Tận... của người Việt Nam mình.
Tìm về cội nguồn xa xưa của chữ Hán cổ này, có nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng Niên là thu hoạch mùa màng; là lúa đã chín. Hình tượng ban đầu, người ta vẽ một nông phu đang cõng những bó lúa (đại mạch, hay tiểu mạch) đã được bó lại gọn gàng. Về thời gian chắc trùng với mùa thu hoạch của nông lịch tại Trung Hoa xưa.
Cho nên, khi mùa thu hoạch kết thúc, ngũ cốc chất đầy kho, người ta tổ chức những ngày lễ hội để hưởng thụ hạnh phúc một năm cực nhọc là chính đáng. Qua bao vất vả, qua bao dầm mưa dãi nắng, giọt mồ hôi đắng cay nhỏ xuống bao ngày thì mới có bát cơm thơm dẻo hôm nay. Vui được mùa, thư giãn để đợi một năm sau tiếp tục vất vả là điều cần thiết để phục hồi năng lượng, là chu kỳ cần nghỉ ngơi để bước sang mùa màng mới.
Bỗng dưng nhớ đến một bài ca dao nói về giá trị hạt cơm chúng ta ăn hàng ngày:
“Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi, bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần”.
Đâu ngờ đây lại là một bản dịch tuyệt hảo từ một bài cổ phong thời Đường của Lý Thân. Nó đã được Tương Như dịch sang tiếng Việt:
“Ra công xới lúa giữa trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa luống cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hột, đắng cay muôn phần".
Mọi người có thể tìm hiểu thêm từ nguyên tác:
* 古風（憫農）其二
鋤禾日當午，
汗滴禾下土。
誰知盤中飧，
粒粒皆辛苦。
*Phiên âm: Cổ phong (Mẫn nông) kỳ 2
Sừ hoà nhật đương ngọ
Hãn trích hoà hạ thổ
Thuỳ tri bàn trung xan
Lạp lạp giai tân khổ.
*Dịch nghĩa
Cày lúa ngày đang lúc trưa,
Mồ hôi giọt xuống chân cây lúa.
Có ai biết rằng bát cơm trong mâm,
Mỗi hạt đều là đắng cay cực khổ?
*Bản dịch của Khương Hữu Dụng
Xới lúa, trời đứng bóng,
Mồ hôi đổ xuống ruộng.
Ai biết cơm trong mâm,
Hạt hạt đều cay đắng.
Cảnh ăn mừng thu hoạch ngày mùa còn là dịp để mọi người vui vẻ gặp nhau,chúc nhau tốt lành. Đặc biệt, trong văn hóa xưa mọi sướng khổ buồn vui của con người đều chịu ảnh hưởng của Trời Phật, Thần linh. Con người sống tốt, thuận hòa với trời đất thì được Phúc Báo; sống cần cù, có nghĩa tình thì được Phúc ấm từ Đức mà Tổ tiên tích góp cho tự bao đời!
Tết là dịp để có những nghi lễ kính trọng với Thần Linh, với ông bà Tổ tiên là vậy.
Ngày xưa, do điều kiện khí hậu, đa số nông dân chỉ làm được một vụ. Rất ít nơi khí hậu, điều kiện ôn hòa hơn có một vụ khác nhưng rất hên xui. Nói đến Niên, nói đến dịp Tết âm lịch ,không thể không nhắc tới tác phẩm bất hủ của Lục Du:
遊 山 西 村 (Du Sơn Tây Thôn)
莫 笑 農 家 臘 酒 渾，(Mạc tiếu nông gia lạp tửu hồn),
豐 年 留 客 足 雞 豚。( Phong niên lưu khách túc kê đồn)
山 重 水 復 疑 無 路，(Sơn trùng thuỷ phúc nghi vô lộ)
柳 暗 花 明 又 一 村。(Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn)
簫 鼓 追 隨 春 社 近，(Tiêu cổ truy tuỳ xuân xã cận)
衣 冠 簡 樸 古 風 存。 (Y quan giản phác cổ phong tồn)
從 今 若 許 閑 乘 月， (Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt)
拄 杖 無 時 夜 叩 門。(Trụ trượng vô thì dạ khấu môn).
Dịch Nghĩa:
Xin đừng cười chê thứ rượu tế lễ không được trong của nhà nông
Năm nay khấm khá, giữ khách lại, mổ heo gà để đãi
Núi liền núi sông liền sông ngỡ rằng không còn đường để đi
Thấp thoáng trong bóng râm rặng liễu và khóm hoa tươi đẹp rực rỡ có một thôn làng.
Trống tiêu như giục giã vì ngày tế lễ đầu xuân đang gần kề
Áo mũ giản dị theo tục lệ cũ còn giữ lại
Nếu như ngày nay được rảnh rỗi như trăng
Sẽ chống gậy gõ cửa chẳng kể đang lúc đêm tối.
Dịch Thơ: Dạo Núi Thôn Tây
Nhà nông rượu lễ chẳng cao sang
Mùa tốt gà heo đãi bạn vàng
Khuất núi sông liền không lối nẻo
Sau bờ hoa liễu hiện thôn trang
Trống tiêu nôn thúc ngày xuân sắp
Áo mũ đơn sơ vốn lệ làng
Nếu rảnh như trăng nào có ngại
Trong đêm gậy gõ cửa đâu màng.
Để hiểu rõ bài thơ và sự liên quan của nó với chữ Niên mọi người cũng nên tìm hiểu một số từ ngữ trong tác phẩm :
*LẠP TỬU: Lạp là Tháng Mười Hai Âm Lịch, ta đọc trại thành Tháng CHẠP, nên Lạp Tửu là rượu của tháng Chạp, rượu được ủ để uống vào dịp Tết Âm Lịch.
* PHONG NIÊN 豐 年: là Năm Được Mùa.
* XUÂN XÃ 春 社: là Ngày Mậu Nhật thứ 5 sau tiết Lập Xuân làm ngày XUÂN XÃ để cúng tế Thần Làng, như ta cúng Đình Làng vậy, để cầu cho sang năm lại được trúng mùa. Vì thế mà có thổi tiêu đánh trống ...
* 從 今 若 許 閑 乘 月 Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt: Từ nay về sau nếu như có rảnh rổi thì hay thừa lúc trăng sáng ...
* 拄 杖 無 時 夜 叩 門 Trụ trượng vô thì dạ khấu môn: Hãy chống gậy mà đến gõ cửa nhà ta bất cứ lúc nào trong đêm (hai chữ VÔ THÌ: là Bất cứ lúc nào.)
Cảnh nhà nông ăn Tết ở Tây Thôn (một làng miền núi) của một năm được mùa được Lục Du miêu tả rất chất phác chân thật mà nhiệt tình...Đây là đời sống thôn dã sau một năm cày sâu cuốc bẫm. Tuy nhiên, đây cũng là một thế giới thuần hậu, nguyên sơ mà nhà thơ mong ước được trở lại để sống hồn nhiên chân thực, sống với tự nhiên, tùy kỳ tự nhiên; tách biệt với nơi phồn hoa ồn ào nhiều giả tướng. Người ta dùng rất nhiều từ kết hợp với Niên để biểu đạt nhiều khía cạnh của cuộc sống. Chẳng hạn:
* quá niên 過年 ăn tết,
* nghênh niên 迎年 đón tết.
* phong niên 豐年 thu hoạch trong năm tốt (năm được mùa)
* niên cảnh 年景 tình trạng mùa màng.
* niên giám 年鑑 sách ghi chép việc trong năm, thống kê hằng năm,
* niên biểu 年表 theo thứ tự thời gian, niên sản lượng 年產量 sản lượng hằng năm.
Đón Tết, ta hay nói đón TẤT NIÊN畢年 . Chữ TẤT ở đây là "Làm xong, hoàn thành" là "Đủ cả, hoàn toàn, toàn bộ".
Nếu chú ý chúng ta sẽ thấy có chữ ĐIỀN ở trên .Trong xã hội trọng nông ngày xưa, "Tất" rất có thể bắt đầu từ cái nghĩa: Hoàn tất một vụ mùa bội thu để bước vào những ngày tháng xả hơi vui với hội hè, quan tâm tới các Đấng Thiêng liêng.
