Để mỹ đức mãi nở hoa

Thứ tư - 02/08/2023 16:16

(Ảnh: Xuân Nguyễn)

 ĐỂ MỸ ĐỨC MÃI NỞ HOA

(Trần Huyền Tâm)
 

Người xưa coi trọng việc tu tâm dưỡng tính, làm những điều tốt đẹp để đề cao đạo đức và thực hành nhẫn nhịn để tiêu trừ nghiệp lực. Điều này dễ tìm thấy trong các bài viết về văn hóa truyền thống.

Người xưa ví “nhẫn nhịn” như một loài hoa quý, được nuôi dưỡng trong tâm của mỗi người, có thể thành tựu những điều lớn lao mỹ diệu cũng như có thể hóa giải thù hận. Nhẫn nhịn là biểu hiện của sự khoan dung, của tính kiên trì vượt lên tất cả để chiến thắng bản thân mình. Nhẫn nhịn cũng được coi là không động tâm, là một biểu hiện của cảnh giới tinh thần cao nhưng tuyệt đối không phải là nhu nhược.

Tôi đã từng đọc được nhiều bài viết nói rằng thực hành nhẫn nhịn sẽ giúp con người vượt qua nỗi oán giận với tâm trạng thản nhiên mà không có sự khổ đau, uất ức. Chỉ người nào có tâm nhẫn nhịn mới có thể khoan dung với người khác, mới có thể nâng cao đạo đức và trí huệ của mình. Trong mọi cách hành xử, người có tâm “nhẫn nhịn” luôn thể hiện thái độ bao dung, nhượng bộ; khi bị lăng nhục, oan ức, họ nhẫn nhịn để không động tâm. Chính vì như vậy mà họ đã đạt nhiều thành tựu mỹ diệu trong cuộc đời. Lịch sử xưa nay đã ghi nhận nhiều tấm gương về những người nhờ có tâm đại nhẫn mà làm nên những thành tựu vĩ đại, lưu truyền tiếng thơm muôn đời.

Người thực hành nhẫn nhịn là người có dũng khí, có thể độ lượng bao dung với cả những việc người thường không thể chịu đựng được. Một người không nhịn được điều nhỏ nhặt thì sẽ làm hỏng chuyện đại sự. Người “hữu dũng vô mưu” khi bị vũ nhục, nhất định sẽ phản ứng, thậm chí dùng vũ lực để đối lại. Còn dũng sĩ thực sự trong thiên hạ, khi gặp những sự tình bất ngờ đều không kinh hoảng, khi vô cớ bị người khác vũ nhục, cũng thấy bình thường, không phẫn nộ. Chỉ những người có ý chí, khát vọng vô cùng lớn, chí hướng cao xa phi thường, biết lễ nghĩa, biết đạo lý thì mới có thể kiềm chế bản thân, ước thúc lời nói và hành vi của mình, khiến cho lời nói và hành vi đều phù hợp với yêu cầu của Đạo Đức.

Người xưa dạy: một sự nhịn là chín sự lành, và, đừng hành động gì khi đang tức giận. Có một lần thầy giáo của chúng tôi đã kể một câu chuyện rất hay về tác dụng của sự nhẫn nhịn trong đối nhân xử thế. Câu chuyện thế này:

Ở nước Nhật, mỗi khi mùa vụ tới, vua cử người xuống các địa phương đi thu sưu thuế. Một làng chài nọ có ông lão đánh cá đứng khúm núm trước vị kiếm sĩ Samurai, người nhận nhiệm vụ thu tiền hộ. Ông lão nói:

– Thật xin lỗi, năm nay mùa vụ lại thất bát, mưa bão liên miên, tôi không giữ được đồng nào để trả cho ngài.

Lão đánh cá đã khất nợ mấy năm liền, cứ như thế này, khó mà hoàn thành nhiệm vụ thu thuế trong dân. Vị Samurai nổi nóng, tuốt kiếm định giết người đánh cá để làm gương cho dân chúng trong làng. Ông lão trông lo âu nhưng lấy một chút bình tĩnh, chậm rãi nói:

– Lão thời trai tráng cũng từng được học võ, sư phụ có dạy đừng hành động gì khi đang giận dữ.

Nghe thấy cũng có lý, võ sĩ Samurai nhìn ông lão một hồi như dò xét, từ từ thu kiếm vào vỏ, rồi nói:

– Sư phụ của ngươi chắc hẳn là người tốt. Thầy của ta cũng nói mấy lời này, ta đây làm mãi vẫn chưa được, đôi lúc giận dữ lên là khó kiềm chế được tay kiếm. Hôm nay xem như ngươi còn chút may mắn, ta kỳ hạn một năm trả nợ mới lẫn cũ, thiếu một xu thôi ngươi cũng khó mà yên thân.

Vị Samurai sau đó rời đi, thu tiền các gia đình còn lại, lúc về nhà thì trời đã vào khuya. Không muốn đánh thức vợ đang yên giấc, ông nhẹ lẻn vào nhà nơi cửa sau, qua ánh đèn hắt ra ông giật mình thoáng thấy một người lạ mặc giáp trụ Samurai đang nằm kế bên vợ. Cơn ghen tức bùng phát, lòng tự tôn bị xúc phạm dữ dội, trong cơn nóng giận ông tuốt kiếm định xông vào giết cả hai rồi cũng sẽ tự kết liễu mình.

Đột nhiên lời lão đánh cá ban chiều vọng bên tai: “Ðừng hành động gì khi đang giận dữ.” Câu nói giúp ông có thêm hòa hoãn, bèn vung kiếm nghe rít “xoạt” một tiếng trút giận vào không khí. Có tiếng động lạ, hai người đang ngủ choàng dậy ra xem, hóa ra trên giường là vợ và mẹ vợ. Lại một phen thất kinh, võ sĩ Samurai gào lên: “Trời ơi, chuyện gì nữa đây. Suýt nữa ta đã giết cả hai người rồi!”

Người vợ bối rối giải thích: Chàng xa nhà, đêm khuya một mình thiếp sợ kẻ gian, nên đã nhờ mẹ đến ở cùng, lại giả đàn ông mặc giáp trụ, nằm ngủ chung cho thêm phần yên tâm.

Bẵng đi một thời gian, mùa hoa anh đào lại nở, vị kiếm sĩ Samurai lại có dịp ghé qua ngôi làng chài để thu thuế của dân. Chưa kịp tiến vào sân, ông lão đánh cá ngày nào đã chạy ra chào đón và hớn hở mời kiếm sĩ vào để trả tiền. Vị võ sĩ Samurai lại nhìn ông lão như suy nghĩ một lúc rồi nói: Thôi ngươi hãy giữ tiền đó lại đi, món nợ mấy năm nay coi như đã được trả rồi.

Nhờ thực hành nhẫn nhịn, làm theo lời lão ngư dân “không hành động gì trong lúc đang tức giận” mà vị Samurai này đã tránh được tai họa. Nhiều chuyện về tấm gương đại nhẫn như thế này đã được lưu truyền trong dân gian nhằm nhắn nhủ người đời sau rằng nhẫn nhịn có thể ước chế được các hành vi của con người, nhờ đó mà phù hợp với tiêu chuẩn của đạo đức, và do vậy nó có thể hóa giải được tai ương.

Tôi đã từng được dạy thế này: nhịn được cái tức một lúc, tránh được mối lo trăm ngày; một sự nhịn là chín sự lành… Muốn hoà thuận trên dưới, nhẫn nhịn đứng hàng đầu. Sống trong xã hội với nhiều mối quan hệ phức tạp, nếu như chúng ta không biết thực hành nhẫn nhịn thì chính bản thân chúng ta sẽ chiêu mời những rắc rối, chuốc lấy sự thiệt thòi, tạo nghiệp và hối hận mai sau. Có rất nhiều người, đặc biệt là những người tu luyện, khi áp dụng phương pháp quán chiếu nội tâm là một thực hành liên quan đến Nhẫn, đã nhận được kết quả hết sức tốt đẹp. Nhẫn nhịn đã giúp họ có sức sáng tạo mạnh hơn, có khả năng giải quyết vấn đề bình tĩnh, sáng suốt hơn, đạt được những thành tựu cao hơn, tốt đẹp hơn trong cuộc sống.

Nhưng thực tế cũng có nhiều người cho rằng khó có thể thực hành nhẫn nhịn ở trong thời buổi ngày nay, thời buổi của sự ganh đua, cạnh tranh gay gắt. Trước cuộc sống đầy rẫy khó khăn và biến cố, họ cho rằng con người cần phải phấn đấu, tranh giành để có cuộc sống thoải mái, đầy đủ tiện nghi, hơn người; càng đạt được nhiều lợi lộc, tiền tài hay nổi danh hơn người thì càng tốt… Thật đáng tiếc. Giá mà họ không biết rằng đời người chỉ là một giấc mộng, và những sự việc xảy ra trong cõi tạm này cũng chỉ là hư ảo. Nếu như con người không biết bảo trì một cảnh giới tâm trí bao dung và nhẫn nại thì không thể lĩnh hội được ý nghĩa chân thực và mục đích sống của đời người, và do vậy, cứ mãi chìm trong cảnh chấp mê bất ngộ và cuối cùng sẽ bị tiêu vong.

Sự chịu đựng thầm lặng của nhẫn nhịn luôn lưu lại dấu ấn mỹ diệu trong lịch sử của nhân loại. Bất luận là bạn đang ở đâu, đang làm gì, chỉ cần tĩnh tại và bao dung, bạn sẽ đạt được cảnh giới của trí huệ và sự nhẫn nại.

Vẻ đẹp của sự nhẫn nhịn cần được bảo trì và làm sáng lại trong văn hóa ứng xử hàng ngày của chúng ta. Để góp phần làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn, xin hãy nuôi trồng, chăm sóc, thực hành nhẫn nhịn, để loại mỹ đức này luôn nở hoa trong tâm của mỗi người…

Các bài viết liên quan:

• Từ "Chuyện xưa" tới "Người đàn bà đồng nát"
• Những dấu yêu gửi lại
• Một đóa sen ngời
• Thiên duyên kỳ ngộ
• Họa Mi vẫn hót
• Tiếng lòng của một tài hoa
• Người đến từ khoảng xanh miền nắng

Những tác phẩm cũ hơn:

• Phần II - Lộc và Đức
• Thiên Tự Văn
• Đôi mắt
• Bố của tôi
• Chị dâu em chồng
• Cần lắm một tấm lòng
• Ký sự Đài Loan

Những tác phẩm mới hơn:

• Gánh hát gánh đời
• Mẹ và những ngày mùa
• Khi Chúa Trời tạo ra đàn bà
• Mùi Ấn
• Ngắm hoa lại nghĩ...
• Tâm cầu một chữ bình yên
• Kathmandu