“TIẾNG THÉT” - “The Scream”

Thứ năm - 02/10/2025 08:35

(Ảnh: Thanh Huyền)

“TIẾNG THÉT” - “The Scream”
(Bùi Thanh Huyền)

Mình đã đến và ngồi ngắm rất lâu khoảng không gian ấy, đồi Ekeberg, Oslo, Na Uy, và cố hình dung xem nó liên quan gì đến bức vẽ. Một dải đồi xanh thắm, lá hồn nhiên xanh, cây bình yên xanh. Một mặt biển ngời ngời sáng, sóng lăn tăn và nước dịu êm….. Đôi cánh buồm lướt khoan thai trong gió mỏng. Một bầu trời xanh trong, mây trôi theo những cánh buồm… 

Vậy mà nơi ấy đã sinh ra “Tiếng thét”: Một cây cầu xa ngắt cứa đôi khoảng đồi. Một mặt biển ứa máu hắt ngược lên bầu trời. Cái màu đỏ chói gắt nuốt trọn bầu trời và liếm dần một phần biển.

Một hình hài, có thể là một bào thai, có thể là một đầu lâu…dúm dó, hốt hoảng nép sát thành cầu. Trong cái khối đen đặc, quằn quại đó, người ta nghe thấy “Tiếng thét” “phun” ra từ một lỗ hổng. Dường như Tiếng thét ấy đục lỗ chui ra, dường như nó bật trào ra, dữ dội như nham thạch phun ra từ núi lửa, dường như là một vệt lao sắc lẻm của một mũi tên căng,…. dường như nó phải được bật ra, bằng bất cứ giá nào!

Người ta bình luận: đó là “Tiếng thét” của thiên nhiên bùng nổ sau cái khối màu của hoàng hôn ứa máu, cũng có thể là “Tiếng thét” trong sâu thẳm nỗi cô đơn, sợ hãi tột cùng của con người….

Dù rằng tiếng thét được giải thích bằng một hiện tượng có thật về một trận phun trào núi lửa hiện diện vào những năm tháng đó, (mùa đông 1883), nhuộm đỏ cả bầu trời Oslo trong suốt nhiều tháng trời, hay bằng một sự thật là Munh trong thời kỳ khủng hoảng tinh thần nhất: mẹ chết, chị gái bị bệnh tâm thần, và bản thân ông luôn bị nỗi lo sợ căn bệnh di truyền ám ảnh….thì “Tiếng thét” là một tác phẩm, ám ảnh người xem bằng một nghệ thuật biểu hiện đạt đến đỉnh cao: Nó không miêu tả thiên nhiên thuần túy, nó không diễn tả một thứ tình cảm hời hợt. Nó được thể hiện bởi một ẩn ức bên trong, một chiều sâu nội tâm tích tụ. Nó được bung ra bằng những nét vung bút mạnh mẽ nhưng mất cân bằng đến độ nghiêng ngả. Và màu sắc, chỉ có thể là máu, máu úa, mà chói gắt. Munh từng tự thú nhận: “ Tiếng thét” gào lên trong máu của tôi!”

Mình đã chạy trong sự bủa vây của Tiếng thét, với những bức tường màu xanh đậm u uất, nặng nề, từ nhà bảo tàng cá nhân Edvard Munh, (nơi treo bức Tiếng thét phác họa đầu tiên), chạy sang Viện bảo tàng Quốc Gia tại Oslo, (với bức Tiếng thét vẽ bằng sơn dầu).

Nực nội và bất an, mình chạy ra phía biển. Biển của một ngày nắng dịu. nắng và mặt nước sáng lấp lánh đưa mình về cảm giác sự sống đang tỏa ra xung quanh. Những mặt người trên đường dịu dàng và tươi tắn. Một con phà lớn vừa cập bờ, người người hối hả bước lên, tạo thành một dòng chảy, làm tan đi cái đậm đặc của sự chết chóc trong bức tranh. Chú chim sẻ nho nhỏ đậu sát bàn tay mình để mổ mổ mấy vụn bánh. Xa khơi kia, một bầu trời ngời ngời ánh sáng và những cánh buồm trôi theo mây….

Không, có lẽ mình không thể xem tranh của Munh thêm nữa, mình không phải là môn đồ của những “Dance of life”, “Dance of death” của ông. Nhưng mình không thể phủ nhận một điều: nghệ thuật, dù diễn tả điều gì, khi đã ám ảnh được người xem, nghĩa là nó đã đạt đến đỉnh!

Các bài viết liên quan:

• Ngó về quê mẹ
• Làng Amish
• Một cách giã từ
• Bà ơi!
• Đêm nhạc “Đi trong cuộc đời"
• “TIẾNG THÉT” - “The Scream”
• "Ngày hạnh phúc"

Những tác phẩm cũ hơn:

• Kỷ niệm những ngày đầu tiên về Bộ
• Dã hương
• Miền Trung
• Bà ơi!
• Một cách giã từ
• Thiếu nữ Nhật
• Ngó về quê mẹ

Những tác phẩm mới hơn:

• Đêm nhạc “Đi trong cuộc đời"
• Ăn cơm đoàn kết
• Con đường dốc
• Nỗi đau văn hóa
• Đổi thay!
• Một già một trẻ bằng nhau
• Nhắc nhớ