Một mẹo trong lúc phiên dịch

Thứ năm - 23/10/2025 10:03

(Ảnh: Trần Bảo Toàn)

MỘT MẸO TRONG LÚC PHIÊN DỊCH

(Dương Chính Chức)

1. "Tổng thống Jimmy Carter đang có bài phát biểu tại một trường đại học ở Nhật Bản. Ông bắt đầu bài phát biểu bằng một câu chuyện cười để làm dịu bầu không khí, và mặc dù câu chuyện cười khá dài, nhưng phần phiên dịch lại rất ngắn. Mặc dù vậy, khán giả lại cười rộ lên. Sau bài phát biểu, Tổng thống hỏi làm thế nào mà người phiên dịch có thể dịch câu chuyện cười dài của ông thành một câu ngắn gọn như vậy. Người phiên dịch ngập ngừng trả lời: "Tổng thống Carter vừa kể một câu chuyện cười rất hay nhưng khó dịch. Chúng ta hãy cười để tránh làm ông ấy khó xử."

2. Các bạn làm phiên dịch (aka thông dịch) ai cũng từng mắc phải tình huống này rồi. Đó là khi người nói đọc thơ, kể chuyện cười, tiếu lâm, kể chuyện lời tục ý thanh, hay lời thanh ý tục… Đấy là những thứ khó dịch, nó liên quan đến văn hoá và tư duy văn hoá, nhiều khi cứ câu chữ chuyển nguyên thì sẽ khiến người nghe ngơ ngác. 

Ví dụ, nếu tiếng Việt, một ông nào mà nói "tôi có con chim, nó rất to và đẹp". Người Việt mà nghe thấy sẽ khúc khích. Nhưng nếu dịch thế sang tiếng nước khác thì người nghe sẽ đực mặt ra vì chả hiểu gì. Hay một bác làm thơ, tâm đắc ý tứ, thậm chí vần điệu rồi bảo ta dịch để các bạn nước ngoài thưởng thức. Chịu. 100% chịu. Bạn chỉ có thể dịch ý thôi, thơ mà dịch được ý là đã là siêu rồi, còn âm vận thì....

Thế nên vẫn phải dùng mẹo mà chuyển tải, kiểu:

- vâng, ông ấy vừa đọc 1 bài thơ ông ấy làm, rất hay, ý bài thơ là....

- bác ấy vừa kể chuyện tiếu lâm, buồn cười lắm ạ. Câu chuyện là....

- ông ấy vừa kể lời thanh ý tục về chim, bên tiếng Việt, chim còn có nghĩa là cái ấy của đàn ông.

Còn bác nào mà làm Sếp, khi dùng phiên dịch thì thương họ, không phải phiên dịch là dịch luôn được cả mấy thứ ấy. Có nhiều phiên dịch nữ chịu chết khi mấy bác chủ khách nói chuyện bậy. Đã có người từ chối dịch. Cứ lời lẽ chân phương, trong sáng là hay nhất.

Các bài viết liên quan:

• Bão
• Bỏ vật chọn bóng
• Khô khan nhưng dễ hiểu
• Bình thường tâm thị Đạo
• Thưởng trà ngộ Đạo
• Thời gian và thời khắc
• Một mẹo trong lúc phiên dịch

Những tác phẩm cũ hơn:

• Chương 24 Đạo Đức Kinh của Lão Tử
• Thưởng trà ngộ Đạo
• Tìm lại bài thơ "Khi tuổi thơ qua đi"
• Trời xanh ắt có an bài
• Thời gian và thời khắc
• Tri thức và kinh nghiệm sống
• Bình thường tâm thị Đạo

Những tác phẩm mới hơn:

• Chương 36 Đạo Đức Kinh của Lão Tử