Danh mục
- Tác giả - Tác phẩm
- Trang văn
- Trang thơ
- Văn học dân gian
- Lý luận - Phê bình
- Mỹ thuật - Âm nhạc
- Góc chia sẻ
- Giới thiệu
Video
Tin mới nhất
- Chỉ tại... chẳng may....
- Mối quan hệ
- Cha tôi
- Đàn cầm
- Tình mẹ
- Con chim què
- Sấm ký bí truyền
- Dù ơi!
- Thu vẫn còn xanh
- Em nghĩ gì
- Không dám tắm sông
- Cá trê
- Tản mạn về học trò
- Giọt nắng cuối chiều
- Chuyện vui cuối tuần
Kết nối link
- Trang văn
Tản mạn về học trò
Chủ nhật - 23/11/2025 08:44
(Ảnh: Thanh Bình)
TẢN MẠN VỀ HỌC TRÒ
(Thanh Bình)
Nó chọn viết tản mạn về học trò, nhân ngày Nhà giáo Việt Nam và cũng là dịp kỷ niệm 40 năm thành lập trường THPT Nguyễn Đức Cảnh nơi nó đã có khoảng thời gian cống hiến tuyệt vời với vai trò Nhà giáo. Trường thành lập năm 1985, nó về trường năm 1986 và cùng với thế hệ giáo viên đầu tiên xây dựng nhà trường từ móng tường, móng văn hóa.
Mười hai năm dạy học, có 10 năm, từ 1986 – 1996, nó thực dạy ở THPT Nguyễn Đức Cảnh, Thái Bình, 2 năm 1996 – 1998, khi đi học cao học ở Hà Nội, cũng là lúc vật lộn một lúc với 2-3 trường THPT khác cùng với gia sư, dạy nhóm… để đủ kinh phí trang trải cuộc sống. Điều nuôi dưỡng tâm hồn nó, khiến nó hạnh phúc & tự hào, luôn là học trò.
Mới ra trường, phần vì ảnh hưởng phương pháp giáo dục cũ, phần vì trẻ người, kĩ năng sống và kỹ năng sư phạm đều non nớt, nó là kiểu cô giáo khiến học sinh vừa yêu, vừa ghét; vừa thích lại vừa sợ. Những người theo dõi Album Mỗi Tuần Một Câu Chuyện, nếu đủ yêu để nghe hết các 30 video đã đăng, chắc hẳn còn nhớ những kết nối đầu tiên của nó với học trò.
Nó có những trải nghiệm đầu tiên khá thú vị.
Đó là lần đầu đến trường, bị cậu học trò tên H, 9G (sau này là 11G) vượt lên, tạt đầu, ke xe chèn ép, khiến bánh xe lọt khe rãnh, vì hắn cứ tưởng trường có bạn gái mới nhập học. Cái rãnh nước nông và hẹp, không đủ để ngã, nhưng buộc nó phải chống cả hai chân xuống giữ thăng bằng, bùn đất nhoe nhoét quấn chặt gác-đờ-bu, vết bẩn bắn lên ống quần loe màu sáng (mốt thời đó), khiến nó trông thật thảm hại. Nó cứ lúng túng và xấu hổ với chiếc quần đầy bùn đất đến tận trưa, khi có thể đạp xe về nhà thay, trước khi vào dạy ca chiều.
Đó là tiết dạy văn đầu tiên ở trường, cũng ở lớp 9G ấy, trong tiếng nó dặt dìu, thánh thót rót mật văn chương, chốc chốc lại có tiếng sột soạt, sột soạt, vì một cậu học trò tên H khác cố tình mặc áo mưa trong lớp để gây sự chú ý và thử thách cô giáo trẻ. Chẳng biết phải xử sao với học trò, nó chọn cách “lấy văn chương bịt tiếng ồn”. Lúc đầu là đối phó học trò, sau thì say sưa thật. Nó say sưa nói, học trò say sưa nghe và viết, cả lớp không một tiếng động, từ tiếng áo mưa của cậu học trò, sột soạt, sột soạt cho đến khi tất cả đều quen tai không ai để ý nữa. Nó dạy thông cả giờ giải lao, hai tiết văn liền, gần hết giờ thứ hai, nghe chừng không chịu được thêm, cậu học trò đứng lên nôn nóng:
- Thưa cô hết giờ rồi ạ!
- Thưa cô cho em ra ngoài!
- Thưa cô cho em ra ngoài thay… áo ạ!
Hai lần cậu học trò hét toáng lớp xin ra ngoài, cảnh báo hết giờ, nó đang dở câu văn bình Truyện Kiều nên chỉ kịp vẫy tay bảo cậu ấy ngồi xuống. Lớp học ngày ấy học nhờ ở trong lớp có những dãy cột. Cậu học trò ngồi úp vào một cái cột, nên cơ bản không ảnh hưởng đến sự thăng hoa của nó và sự nghiêm túc của cả lớp. Nhưng khi cậu học trò hét đến câu thứ ba, thì cả lớp cười ồ, nó dừng lại:
- Em đợi một tí, chỉ còn 2-3 phút nữa là hết giờ… Cả lớp ghi câu hỏi về nhà nhé!
- Thưa cô cho em ra ngoài thay áo ạ!
Cậu học trò hét thêm một lần nữa, lần thứ 4. Nó đến bên học trò, cậu ấy ngồi phía sau một cái cột ở gần cuối lớp:
- Suỵt! Sao nói chuyện thay áo quần trong lớp em? Sao em phải vội thế?
- Nhưng mà em nóng lắm!
- Ồ, sao em lại mặc áo mưa trong lớp? Cô lại tưởng quần áo bên trong có vấn đề nên em choàng áo mưa che chắn.
- Cô cho em ra ngoài ạ!
Nói rồi cậu học trò xăm xăm đứng lên… Vừa lúc trống hết giờ. Cậu học trò chạy như bay ra sân, lột cái áo mưa ra…
Nó chả bao giờ phê bình cậu học trò đó. Mặc gì là việc của cậu ấy. Kín đáo, sạch sẽ và học bài nghiêm túc là được. Trộm vía, tuy có chút hiếu động, nghịch ngợm, nhưng khi thấy cô và cả lớp say sưa cậu ấy cũng bị hút vào bài học. Chỉ là… liền hai tiết thì cũng ngột ngạt chút… trời tháng 4, tháng 5 cũng nóng. Sau vụ đó, chả bao giờ thấy cậu ấy nghịch dại nữa. Sau này nó phát hiện cậu ấy cao to nhưng rất tồ. Mấy năm sau, không còn học cô nữa nhưng hễ gặp cô ở đường, bao giờ cậu ấy cũng vồ vập hạ cả hai chân, lạch xạch giữ cái xe đạp cho thẳng rồi chào cô ngoan như một em bé:
- Em chào cô ạ!
Nhiều năm sau nữa, có dạo nó nghèo, vừa dạy học vừa bán hàng văn phòng phẩm. Cậu học trò lúc đó đã có con nhỏ, đầu năm, cuối năm và thi thoảng lại ghé cửa hàng, giản dị:
- Em mua cho cô đắt hàng!
Đó là lần đầu tiên được phân công dạy văn lớp chọn ban A, nó có trải nghiệm với cô học trò tên Q, ngay tiết đầu tiên, chẳng cần lý do, em chỉ thích nói trống không, thích nói to kiểu “em vẫn quen thế” “xưa nay vẫn thế chẳng sao, chỉ cô làm phức tạp hóa vấn đề”, và vì vậy dù thế nào cũng dứt khoát không xin lỗi cô giáo, thậm chí còn thách thức:
- Cô đừng mong em xin lỗi. Cô cho em mấy điểm cũng được!
Tất nhiên nó đủ công bằng, nghiêm túc, không chấm điểm bướng thay điểm văn, dù bị cô bé thách thức; đủ tử tế công tâm, dù có hư có bướng nhưng bài tập làm văn mạch lạc, khúc triết vẫn được biểu dương và trao điểm 8 (thời ấy 8 văn là rất hiếm). Vì vậy, chỉ một hai tuần, cô bé tự hiền lại, ngại nói to và không muốn cãi ngang hay thách thức cô nữa.
Nó cũng có trải nghiệm lần đầu làm công tác chủ nhiệm với lớp học trò nam nhiều hơn nữ nhưng, nữ mới thật sự là quái. Đó là trải nghiệm với cô bé H, thân là gái mà tính như con trai, các thầy cô hay đùa bảo: “Loại rách giời rơi xuống”. Cô bé thích xô đẩy bàn ghế và túm tóc bọn con trai trong giờ giải lao; thích làm chị hai bắt bọn tin hin giấu sổ đầu bài, giẻ lau bảng hoặc phải nộp tiền cho hắn mua bỏng ngô phát cho cả lớp nếu không tuân lệnh; cô bé thích nói to, nói gắt và nói trống không với thầy cô, thích gây cười cho cả lớp.v.v…
Và lần đầu tiên có trải nghiệm quản lý đám con trai 14 – 15 lại con các “cốp”, thông minh nhưng ngại học và thích làm những trò kinh thiên động địa. Năm ấy, năm đầu tiên Nhà nước cấm đốt pháo nơi công cộng, dĩ nhiên, trường học cấm đốt pháo. Nó là Phó Bí thư Đoàn trường lại là Giáo viên chủ nhiệm, tất nhiên phải gương mẫu. Thế mà một sáng đẹp trời nhận được mật báo:
- Cô ơi! Bọn con trai mang pháo đến lớp cô ạ!
- Đứa nào? Nhiều không?
- Nhiều cô ạ! Đầy cặp… Mấy đứa ấy!
- Thằng S à? Hay thằng T? thằng V, hay thằng L?
- Không ạ! Cô cứ kiểm tra… nhưng cô đừng để các bạn biết trước…
Nó ờ ờ với học trò. Hôm nay nó không có tiết ở lớp chủ nhiệm. Mấy cậu học trò chắc chắn cô không vào lớp nên mới rủ nhau mang pháo đến lớp. Pháo để trong lớp, không phải 1-2 quả mà cả mấy cặp pháo “đùng”… học trò mà dại có mà loạn, chưa kể nguy cơ tai nạn thương tích. Nó nghĩ nhanh, rồi kiểm tra thời khóa biểu. Có giờ của anh bạn khá thân. Nó gặp anh:
- Anh có giờ lớp e phải không ạ?
- Ừ! Có cần giờ anh cho, học hết chương trình rồi, đang ôn tập thôi.
- Không, em không xin cả giờ ạ. Em xin anh 10 phút, nhưng em nhờ anh cùng ở trong lớp với em… Em cần kiểm tra sách vở học trò ạ. Mình em… không kiểm soát được ạ.
- Nhất trí, vụ gì đấy?
- Hàng nóng ạ
Nó nói rồi cười toe toét theo anh vào lớp. Cả lớp đứng lên chào thầy. Lũ học trò sau biểu cảm ngơ ngác thì auto nghĩ cô chủ nhiệm dự giờ. Theo kịch bản đã thống nhất với nhau, thầy giáo thông báo:
- Nhà trường có yêu cầu kiểm tra sách vở đột xuất. Giờ này tất cả các lớp đều được kiểm tra xem các em có mang đủ sách giáo khoa, vở ghi và thiết bị dạy học không? Các em hãy xếp tất cả lên mặt bàn, trước mặt mình: bên tay trái sách giáo khoa, bên tay phải vở ghi, hộp bút và các đồ dùng để trên cùng, cặp sách để ngăn bàn, sách vở sắp theo thứ tự môn học từ tiết 1 đến tiết 5. Thầy sẽ quan sát từ trên, cô Bình sẽ kiểm tra từ dưới lên.
Nó nói thêm:
- Cô nhờ bạn lớp trưởng đi theo cô ghi chép.
Nó kiểm tra dãy học sinh nữ trước rồi sang dãy các học sinh nam. Nó nhờ đồng nghiệp:
- Anh giúp em kiểm tra từ trên xuống ạ! Em kiểm tra từ dưới lên cho nhanh, kẻo hết giờ của anh.
Khi tất cả đều được kiểm tra và hoàn toàn tin đây chỉ là kiểm tra sách vở, bọn con trai hoàn toàn yên tâm. Nó đi từ dưới lên. Thầy giáo đi từ trên xuống. Hai thầy cô chủ động ghé xuống, lôi cặp sách ở trong ngăn bàn ra:
- Trong cặp còn sách vở gì không?
- Không ạ! Em để hết trên bàn rồi ạ!
- Ồ, thế cái gì mà đầy thế?
- Không có gì ạ?
Cậu học trò đầu tiên giằng lại cái cặp từ tay cô, pháo đổ tung tóe dưới chân bàn. Một hai cậu khác liếc nhìn nhau rất nhanh. Nó chậm rãi:
- Còn bao nhiêu cái cặp pháo nữa, hãy tự giác mang lên bàn giáo viên. Nếu mang lên cô không truy cứu vì chưa sử dụng cô vẫn có thể hỗ trợ được. Nhưng không tự giác, cô phải tự lôi ra thì chắc chắn được mời lên giáo vụ làm việc, được mời cha mẹ đến trường…
Sau lời của nó, mấy cậu học trò nhìn nhau rồi lần lượt mang lên.
- Các em biết đấy, chỉ là cô cho cơ hội… nhưng cô thấy vẫn có bạn đang giấu trong ngăn bàn, chỉ mang lên rất ít… vậy là không nghe cô rồi. Sau 5 phút nữa cô sẽ kiểm tra lại.
Thêm 1-2 cậu học trò nữa, ôm cặp lên…
Chiến lợi phẩm thu được phải 2-3 cặp sách đầy pháo. Số học sinh vi phạm 5-6 đứa, toàn con các cụ, có cả con đồng nghiệp cùng trường, hiệu trưởng còn ngại huống chi cô chủ nhiệm. Nó ôm đống pháo xuống Văn phòng Đoàn Thanh niên. Hết buổi học, một đám học trò nam, thêm 1-2 học trò nữ cán bộ lớp, thập thò tìm cô, đợi cô. Nó nói đơn giản:
- Về đi, cô tha, cuối tuần đến nhà cô đốt pháo!
Lũ học trò nhảy lên tưng tưng.
Cuối tuần, chúng nó kéo đến cô, tết “pháo đùng” thành từng bánh pháo, rất điệu nghệ, được tận 3 bánh pháo dài cỡ 1m. Cô trò dẫn nhau ra cái cây ở góc khu tập thể Công ty lương thực Thái Bình, buộc lên cành cây, châm lửa đốt. Pháo nổ từng tràng như xuân sang, vui vẻ, háo hức đến lạ.
Thành thực, nó rất tiếc, giá có thể giữ lại được một bánh cho đêm giao thừa… nhưng nó là cô giáo chủ nhiệm. Nó phải gương mẫu. Bọn học trò chắc cũng tiếc lắm, nhưng đứa nào đứa nấy đều hoan hỷ, vừa được thỏa mãn trò nghịch ngợm đốt pháo, vừa tránh được vụ kỷ luật…
Hồi ấy, trẻ và non, nó chỉ biết làm mặt nghiêm khắc, dạy bảo chỉn chu, kiên trì đấu khẩu và tranh luận đến cùng với học trò, tuyệt đối không khoan nhượng. Mặt khác, nó học văn nên cũng vận dụng khôn khéo thủ pháp nói giảm, nói tránh. Cái gì lờ được là lờ luôn, như trường hợp cậu học trò tên H ke xe đó, ke xe xong thấy cô vào dạy trúng lớp mình, cu cậu xanh mặt, kéo sụp cái mũ lưỡi trai, úp mặt xuống bàn, tránh mắt cô cả giờ… nó cũng thuận theo coi như không nhìn thấy, chứ bình thường học sinh ngồi trong lớp không được đội mũ, không được úp mặt xuống bàn như thế. Nhưng nó không nhắc nhở, cũng chẳng ghi sổ đầu bài. Cứ coi cu cậu như vô hình mấy hôm, rồi coi như mất trí nhớ vụ ke xe đó… rồi, cô trò quên luôn chuyện đó, thân nhau lúc nào không biết. Thân đến mức, cu cậu còn đến tận phòng trọ của cô để kèm 1:1. Chả là, cu cậu có kiểu viết chữ rất khó chịu, cứ chữ nọ giằng vào chữ kia như đan móc, lại còn uốn éo làm điệu các chữ cái đầu từ, cuối từ và các dấu thanh nữa, trong vở văn, bài văn cứ rối lên như hoa văn trên đĩa cổ, chẳng thể dịch được anh cu viết gì. Văn suốt đời 1-2 điểm; hôm nào cô gọi lên đọc cho cô nghe, chuyển thể chấm văn nói may ra được 4-5 nhưng rất hiếm. Mỗi tuần chấm văn, chấm vở ghi, nó đều kiên nhẫn ngồi khoanh vào các điểm nối chữ nhắc nhở nhưng chẳng ăn thua, liền gọi phụ huynh đến, hướng dẫn mẹ con kèm nhau tập viết. Được vài buổi, bố con, mẹ con vật nhau với chữ, cu cậu đòi bỏ học, phụ huynh vật vã khóc nhờ cô. Nó trẻ, chưa vướng bận con cái, ở khu tập thể một mình nên nhận lời, mỗi tối, bố mẹ dẫn cu cậu qua, tập viết cùng cô 1-2 tiếng. Cách thức đơn giản: nó chuẩn bị giấy ô ly và hai cái bút, một bút bi và một bút chì có đầu tẩy. Nó viết mẫu một khổ thơ ngắn hoặc một đoạn văn ngắn, yêu cầu học trò:
Bước 1: Dùng bút chì, viết vào chỗ trống giữa các từ trong đoạn văn hoặc đoạn thơ cô viết sẵn một chữ “o”.
Bước 2: Sau đó viết lại đoạn thơ hoặc đoạn văn vào khung giấy trống để sắn, cách viết: Sử dụng đồng thời và nối tiếp nhau với 2 bút, bút mực viết từ, bút chì chỉ để viết chữ “o”, cứ hết một từ, dừng lại khoanh chữ o bằng bút chì mới được viết tiếp từ khác
Bước 3: Sau khi viết xong, quay đầu bút chì tẩy hết các chữ “o” đi, để được một đoạn văn/đoạn thơ trình bày đúng.
Lúc mới đến học cu cậu rất háo hức. Khi vào việc, nghe cô nói hết bước 2 thì rất hí hửng, giật bút, viết ngay:
- Viết xong được về phải không cô?
- Đúng rồi, viết xong và đúng thì được về.
Nó để cu cậu viết, mời phụ huynh ra sân ngồi uống trà, ngắm trăng, đuổi muỗi. Mẹ cu thích lắm, bảo:
- Đấy, chị đến khổ cô ạ! Sao cô trẻ mà nó cứ nghe răm rắp. Thành công chị cảm ơn cô. Cô thích gì chị tặng. Chứ trời phật ạ, sao nó cứ viết dính vào nhau như thế mà cũng lên được lớp 8, lớp 9 (tức là lớp 10, 11 bây giờ).
- Chị cứ bình tĩnh, không dễ thế đâu ạ!
Một loáng thì cu cậu vọng ra:
- Thưa cô xong rồi ạ!
Nó chạy vào kiểm tra, được vài dòng note chữ “o” đến đoạn sau, cu cậu cố gắng không note chữ “o” nữa thì chữ nhớ chữ không và đoạn cuối thì hầu như trở về nguyên trạng. Nó kiên nhẫn chỉ cho học trò, khen ngợi, đặt cho học trò mấy câu hỏi rồi cho về hẹn ngày mai tiếp tục, với lời hứa:
- Nếu ngày mai em có thể viết được một đoạn rõ ràng không lỗi dính chữ, cô sẽ chấm cho em 5 điểm và thay cho điểm một bài kiểm tra 15 phút (ngày xưa mỗi tuần đều có bài kiểm tra viết 15 phút).
Cu cậu thích lắm. Ngày thứ hai, tự đi xe đạp đến không cần mẹ dong dẫn, canh coi. Lúc cu cậu vào đến cửa phòng cô ở khu tập thể, nó thấy mẹ cu cậu chống chân ở ngoài ngõ, một chút, yên tâm mới quay về. Vẫn như hôm trước, nó đưa cho học trò hai cái bút, hai tờ giấy, mỗi tờ đều có một đoạn văn viết sẵn, dài hơn hôm qua một chút. Cu cậu giãy nảy:
- Cô ơi, sao dài thế?
- Dài gì? Em có biết em đang làm bài tập tiếng Việt lớp mấy không?
- Lớp mấy ạ?
- Nghĩ kĩ đi, xem mình được các cô giáo tiểu học hay trung học cơ sở dạy môn tập chép, và dạy vào lớp mấy?
- Tiểu học ạ?
- Thế em nghĩ là lớp mấy?
Cu cậu như chợt nhận ra, xấu hổ, mặt đỏ tía tai. Năm 1986 nó 21 tuổi, học trò 15. Cô trò hơn nhau 6 tuổi nhưng trò thì cao lênh khênh, cô thì trẻ măng, nên chắc lẽ cu cậu cũng ngại thêm một xíu.
- Cô ơi, em không khoanh chữ “o” được không?
- Được, miễn là các chữ phải rời nhau một khoảng cách bằng chữ “o”, sai 1-2 lỗi cô bỏ qua, nhưng từ 3 – 5 lỗi thì phải viết lại cả dòng có từ lỗi, trên 5 lỗi chép lại cả đoạn. Xong thì gọi cô. Hôm nay cô phải soạn bài, không kèm nhắc được đâu.
- Cô yên tâm!
- Em dịch ghế ra đầu bàn, cô ngồi đầu bàn phía ngoài, hai cô trò cùng làm việc
- Vâng ạ!
Nó vừa làm việc vừa lén quan sát học trò. Cu cậu mắm môi mắm lợi viết hết một chữ, định khoành cái nét cuối vòng lên theo thói quen lại khựng lại, dịch tay ra một khoảng bằng chữ “o” rồi viết. Có lúc quên, mắc lỗi. Chưa hết dòng thứ nhất, hắn chẹp chẹp, xuýt xa một mình:
- Chết cha… hai lỗi rồi.
Nó làm như không nghe thấy, chăm chú soạn bài. Một tí cu cậu lại thêm lỗi. Cu cậu lấy bút chì, quay đầu tẩy, di lấy di để, mực bút bi chỉ mờ mờ, hắn không dám tẩy thêm sợ rách giấy. Hắn đặt cả hai bút xuống, vặn tay như thể dục, rồi lại bắt đầu. Lần này, nó thấy học trò cầm cả hai cái bút lên, nhẫn nại, viết hết một chữ lại dùng bút chì khoanh một chữ “o”. Đợi học trò viết được 1 dòng, nó quay sang:
- Ôi, viết nhanh thế? Có bị lỗi không?
- Có… nhưng chỉ 2 lỗi thôi ạ, không phải viết lại ạ.
- Thế này thì cô sắp mất điểm 5 vào tay em à? Mà phải xóa cho em điểm 1 thay bằng điểm 5 này à? Vậy không công bằng với các bạn lắm nhỉ? Các bạn vừa phải thuộc bài, vừa phải viết chuẩn…
- Cô hứa rồi ạ!
- Được rồi! Cô trót hứa thì cô thực hiện nhưng những bài sau phải tính lại, không thể dễ dãi thế này được.
- Dễ gì đâu cô, em đau hết cả tay, mỏi hết cả mắt rồi ạ!
Rồi cu cậu kiên trì viết xong hai đoạn văn. Hắn vội vã, để nguyên một đống chữ “o” bằng bút chì nộp bài.
- Ơ… ơ, đọc lại ba bước hướng dẫn hôm qua đi, không là mất toi điểm 5 bây giờ.
Học trò lớp 10 cao, to, đẹp trai, cầm hai tờ giấy lên soi soi, rồi nhìn tờ ghim ba bước sửa lỗi cô giáo đính trên bảng ngay trước mặt, một lúc hắn như nhận ra vấn đề, cuống quýt đặt bài làm xuống, nhặt cây bút chì, lật đầu tẩy, tẩy sạch các chữ “o” bằng bút chì.
Nó giữ lời hứa thay điểm cho học trò. Rồi thêm vài khuyến khích nữa liên quan ghi bài trên lớp, như không cần ghi nhiều, chỉ cần ghi đúng. Rồi sau khoảng 1 tháng thì báo trước một tuần, thêm mục kiểm tra cả vở các môn khác. Tất nhiên nó phải nói chuyện với một vài thầy cô dạy môn xã hội về kế hoạch của nó để thầy cô ưu tiên không ốp trò viết nhanh, viết nhiều, viết ẩu.
Đến tháng thứ 2 thì thưa dần kiểu cách nhật, tuần 1-2 buổi kiểm tra vở và tự chép lại bài nếu bài ghi mắc lỗi viết dính chữ. Hết tháng thứ 2 thì hắn xin nghỉ và cam kết không để cô phiền lòng. Mẹ nó đến cảm ơn, biếu cô 1 cân đường, nửa cân mì chính. Quà thế là nhiều và sang lắm vì đường kính và mình chính Ajinomoto thời đó là xịn sò chỉ nhà giàu mới có tiền mua.
Sau khi tốt nghiệp THPT thằng bé đi bộ đội nghĩa vụ. Nó viết cho cô một bức thư dài hai trang, kể chuyện đơn vị, kể lại kỉ niệm cô trò, cảm ơn cô với giọng điệu vô cùng trìu mến. Cuối thư, nguyên một dòng: Cocohailongveemkhonga? Ngày ấy chưa quen đặt #Hastag viết facebook như bây giờ nên nó cũng rối loạn mất mấy chục giây mới dịch được: Cô có hài lòng với em không? Nó không viết thư lại cho học trò, nhưng sau hai năm nghĩa vụ trở về gặp nhau, nó đã nói với cậu bé rằng: Cô không chỉ hài lòng, cô tự hào và hạnh phúc vì đã được đồng hành cùng em. Cậu học trò ấy gần 20 năm trước mắc bạo bệnh đã đi xa, nó không có điều kiện thăm viếng, nhưng nghe tin vẫn nghẹn ngào thương xót lắm.
Tháng 9 năm 2025, về hội khóa học sinh Nguyễn Đức Cảnh, gặp lại cô bé H có biệt danh “Rách trời rơi xuống”, nó ngỡ ngàng khi thấy cô bé đằm thắm, nhiệt huyết dắt toàn bộ sự kiện trên nền âm nhạc do chính em tự lên kịch bản, tự hát và ứng phó.
Tháng 10, tham gia một hội khóa khác, nó vô cùng xúc động khi nghe một học trò kể rằng:
- Em nhớ mãi buổi hội diễn văn nghệ năm em học lớp 11, để sân khấu không bị trống trải, cô đã động viên em lên hát. Khi em bảo, em thích bài “Tình cây và đất” nhưng em sợ không nhớ lời, cô bảo: “Cứ lên hát đi cô nhắc lời cho”, rồi sau đó thầy Hiệu trưởng Bùi Tấn lên tặng hoa em. Em nhớ lắm cô ạ.
Nghe những lời đó, nó đứng dậy, bước ra khỏi bàn tròn dành cho thầy cô, quan khách, nắm tay học trò:
- Cô rất thích bài hát đó, nhưng bây giờ cô không nhớ lời, em có thể dắt cô hát được không?
Và cô bé đã dắt nó lên sân khấu. Trò 1978, cô 1965, trò dắt cô hát lại Tình Cây & Đất năm xưa (1993) và năm nay (2025), tự nhiên thấy cô trò cũng giống như Cây & Đất vậy.
Cũng có những học trò rõ “cưng” mà dù chạm nhau cũng không thể nào nhớ lại. Nó tủi thân và cảm thấy có lỗi khi trò nhớ cô vanh vách mà cô như người bị Alzheimer. Được cái, học trò cũng lên ông, lên bà rồi nên rất bao dung:
- Cô ơi! Chúng em nhớ cô là được rồi ạ! Chứ cô hàng ngàn học trò lớp trước lớp sau, lại mấy chục năm rồi, làm sao cô nhớ được ạ!
Nhưng dầu sao nó vẫn tự trách và tự vấn mình nghiêm khắc. Tại sao có thứ không thể nhớ ra, nhưng lại có thứ cứ lằn sâu không bóc ra được? Nó nhớ cô học trò tên L con một người bạn, nhớ luôn cả góc ghế sofa và căn nhà lớn nó đã có dịp qua chơi từ những năm 1990. Nó nhớ cô bé tên Th. với bài hát Mimosa từ đâu em tới, nó nghe một lần giọng hát lạ để yêu bài hát ấy suốt đời. Nó nhớ cô bé tên H đạt giải nhất cuộc thi Học sinh thanh lịch của trường nhưng lại không nhớ được cô bé biểu diễn năng khiếu như thế nào. Thật may học trò chẳng chấp nhất, hai năm trước từ thành phố Hồ Chí Minh ra thăm cô, thấy cô yêu bài hát Mimosa đã hát và ghi âm gửi cô nghe thử. Nó nhớ cô bé Th. gương mặt tròn phúc hậu giống cha như đúc, và thật may, cô bé vẫn nhớ tình thân ấm áp mà gia đình cô bé đã dành cho cô giáo của mình, nên kể từ khi kết nối lại với cô, cô bé đều đợi nghe album Mỗi Tuần Một Câu Chuyện từ Page Open Your Heart. Nó nhớ những cậu bé ham chơi, đến lớp ngủ say còn được cô hẹn hò sắm màn thả cho khỏi muỗi, nhớ thằng cu lớp E đẹp trai, dí dỏm, mỗi lần cô gọi đứng lên, uốn lưng đủ vòng tròn mà vẫn chưa vươn thẳng được, nhớ tụi học trò gần tết làm pháo đùng, tết pháo bánh, mang đến lớp, chỉ nhăm nhăm cô đi là đốt, được cô triệu về tận nhà, gom đủ pháo, đốt ran cả mấy dãy tập thể…Có những cô bé không thật thân nhưng lại thật thương, con của bà mẹ đơn thân, nên dù rất nghèo, ngày cưới bé, cô vẫn gắng để có đôi xăng đan gửi tặng… Nó nhớ cô bé bị tật nguyền phải di chuyển bằng nạng, 29 tết vẫn leo lên sườn đê, đợi cô về chơi nếm thử món mứt gừng mứt bí cô dạy làm… Nó hạnh phúc trong tình yêu của học trò, tự hào về học trò, luôn sẵn lòng ngồi xuống cùng học trò lúc vui, lúc buồn, khi có sự. Đôi lúc nó cũng thoáng tủi thân khi có những học trò chưa đủ hiểu cô, chưa đủ bản lĩnh bên cô lúc khó khăn, nhưng chỉ thoáng qua rồi nó quên, khi học trò cần nó, nó lại sẵn sàng.
Nó có mấy lớp học trò ở Nguyễn Bỉnh Khiêm và Ba Đình Hà Nội. Có đứa khi đi học suốt ngày trốn mặc áo dài, có đứa xinh ơi là xinh, cô cứ phải để mắt coi suốt, lúc thành Hoa Hậu, Á Hậu bất chợt chạm cô, nửa muốn hỏi chào nửa làm như lơ đãng, nên sau một lần gặp, nó không bao giờ nói với ai học trò mình là Hoa Hậu. Lại có cậu ca sĩ nhạc đỏ, dù đang hát trên sân khấu, mà cứ nhìn thấy cô lại hấp háy miệng chỉ chực cất tiếng chào, cô phải làm dấu nhắc cứ tiếp tục. Nó đã kể trong câu chuyện Những kỉ niệm đầu tiên khi ở Bộ GD&ĐT, ai đã nghe chắc sẽ nhớ, năm 1998, khai giảng năm học đầu tiên nó ở Bộ, có lũ học trò ôm hoa, ôm luôn cả thịt, bún, bánh đa nem, đồ gói, nước dùng … đến Bộ đón cô về lại nhà cô ăn mừng năm học mới. Với khóa học sinh này, nó có những kỉ niệm vô cùng đặc biệt. Đầu năm học 1996 - 1997 nó chủ nhiệm lớp 10D, rồi theo lên lớp 11 đến tháng 4.1998 thì chia tay lớp. Đầu học kì 2 lớp 10, thầy Hiệu trưởng gọi nó:
- Có trường hợp, học trò nữ, lớp cô H, không hiểu lý do gì mà cô ấy dứt khoát không nhận vào lớp, ép chuyển hoặc không cô trả lớp. Cô ấy đang là Tổ trưởng Tổ Văn ở một trường lớn có uy tín. Tôi cũng không bỏ cô ấy được. Cô nhận học trò đó được không? Cả trường chỉ có 3 lớp 10, lớp kia thì chủ nhiệm còn non lắm.
- Nhưng chị ấy yêu cầu đuổi mà em nhận sợ có mếch lòng chị không ạ?
- Cái đó tôi lo. Thế tôi bảo phụ huynh gặp cô nhé.
- Không cần đâu ạ! Thầy cứ ra quyết định chuyển em sang lớp D, có giấy của Thầy là e tiếp nhận, sắp xếp ạ.
- Thế à? Vậy tốt quá! Cô cứ nhận đi, nếu sau này em ấy thật sự làm khó cho cô chắc chắn tôi sẽ cho nghỉ.
- Thầy yên tâm ạ! Khi cần hỗ trợ em sẽ báo cáo thầy.
Dù không được yêu cầu, mẹ cô bé vẫn đến trường, nói với tôi lời biết ơn. Tôi đón cô bé vào lớp:
- Các em, lớp mình có bạn mới, lớp A đông quá nên nhà trường cân đối lại sĩ số. Các em đều biết nhau cả, chỉ là bây giờ sẽ gần nhau hơn, thân nhau hơn. Cả lớp mình cùng chào đón bạn nào!
Cả lớp vỗ tay rào rào. Đã có tiếng gọi ý ới: Y ơi! Y ơi! Ngồi đây với tao…
Nó không bao giờ nói với với bất cứ ai lý do thực sự cô bé phải chuyển lớp. Sau một tuần, nó có buổi trò chuyện riêng, giả như tình cờ, khi thấy cô bé ngồi lại trong lớp không ra sân chơi:
- Thế nào? Em quen các bạn chưa?
- Rồi ạ!
- Có gì khó khăn không?
- Không ạ?
- Có ai bắt nạt không?
- Không ạ!
- Sao em không ra chơi với các bạn? Vẫn lạ à?
- Không ạ! … Em đợi cô ạ!
- Ồ, đợi cô có chuyện gì?
Khi hỏi câu đó, nó đã thoáng nghĩ em có khúc mắc gì với bạn bè hay với thầy cô giáo khác. Nó đã rất sẵn sàng để giúp đỡ em. Nó ngồi xuống ghế ở bàn phía trước, quay mặt đối diện em.
- Cô ơi, em chưa chắc chắn, nhưng, cô có điện thoại không ạ? Có gì tối em gọi cho cô.
- Có chuyện gì? Cứ nói với cô, đừng ngại!
- Dạ, em chưa chắc chắn. Em phải kiểm tra lại ạ. Sợ oan cho các bạn.
Nó giật mình.
- Chuyện của người khác à? Không phải chuyện của em à? Chuyện gì vậy? Nói với cô đi, tuyệt đối không được giấu, không được tự ý giải quyết nhé. Cô giữ bí mật cho em.
- Không. Chuyện nguy hiểm cô ạ. Liên quan tính mạng nên em phải kiểm tra chắc chắn đã. Cô ghi cho em số điện thoại vào đây ạ. Có gì em gọi.
- Cô không có điện thoại. Có gì qua nhà cô. Để cô ghi địa chỉ.
- Không được cô ạ. Buổi tối em không được ra khỏi nhà. Mà em đến cô. Các bạn biết em mách cô là em bị tẩy chay đấy ạ.
- Hay cho cô địa chỉ nhà em, tối cô qua?
- Không được đâu ạ! Bố mẹ em mà biết là cả xóm biết.
Nó nghe mà toát cả mồ hôi. Vội ghi số điện thoại dịch vụ ở nhà sát vách cho cô bé. Khi gọi cho cô nhớ nói rõ việc rất khẩn, cháu cần gặp cô Bình và đợi máy nhé. Dứt khoát cô sang. Nó suy nghĩ: Chuyện gì mà bí hiểm và nguy hiểm vậy? Giờ văn tiếp theo, nó vừa dạy, vừa quan sát lớp, mọi chuyện hết sức bình thường. Những cặp mắt ngây thơ vẫn đang thả hồn trong lời bình văn của nó. Nó tự vấn an: Chắc con bé làm quá ra hay suy diễn mà thôi.
Tan trường, nó lại hối hả đi dạy thêm ca 17h-19h tối ở Cầu Giấy rồi hối hả đạp xe về nhà trọ. Rồi bận bịu con cái, nó quên luôn câu chuyện của con bé. Tầm 20h30 thì bà hàng xóm, ngó lối cửa sổ, chỗ sang chỗ bức tường gạch thủng, gọi nó:
- Cô Bình, có điện thoại, việc gấp kìa, nhanh lên!
Nó chợt nhớ ra lời hẹn hò với cô bé. Bà hàng xóm có thể gọi tắt thông qua cửa sổ và lỗ tường thủng được nhưng nó thì không đi tắt được. Nó qua khoảng sân trống, mở hai vòng cái xích cổng, bước ra, rồi lại quấn lại, vừa đi vừa chạy qua một nhà đầu hồi, rẽ trái, chạy thẳng vào chỗ cái điện thoại, nhặt tai nghe lên, vồ vập:
- Cô đây!
- Cô ơi! Cô phải bí mật cho em cô nhé.
- Ừ, yên tâm, nói đi!
- Ngày mai lớp mình sẽ có biến cô ạ. Đám bạn H và con trai lớp mình hẹn đánh nhau với hội con trai ở trường Đ. Bên kia các anh lớp 12. Em nghe nói hẹn nhau ngoài trường, có cả vũ khí cô ạ.
- Nhưng là chuyện gì?
- Đánh ghen cô ạ! Nhưng cô đừng hỏi các bạn cô nhé. Cô hỏi là lộ. Lần sau không biết lúc nào.
- Cảm ơn em. Em cũng đừng nói với ai nữa nhé.
Nó dặn học trò. Cụp máy rồi lại nhấc lên gọi đến cho thầy H, hiệu trưởng. Nó kể lại tình hình (giữ nguyên tắc không nói tên học trò), và nói, theo nguồn tin em có được, sáng mai hội ngoài trường sẽ đến đón đường học sinh trường mình giờ giải lao đó ạ. Ngày ấy, trường NBK chưa xây dựng như bây giờ, đều là phòng học tạm thuê của dân, từ mặt đường Phạm Hùng (giờ cũng không nhớ tên đường ngày ấy là gì), đi vào ngõ khoảng 300m là đến dãy nhà học, mặt đường Phạm Hùng, lơ thơ mấy quán nước, quán phở, trứng vịt lộn… Giờ giải lao, học trò hay kéo nhau ra tụ tập, ăn vặt.
Thầy H nghe nó kể thì im lặng vài giây rồi hỏi:
- Mà thằng H lớp cô nó là lớp trưởng mà! Có chắc không?
- Em tin là thật ạ. Nghe nói H nó yêu D, mà D lại có người yêu lớp 12 bên trường kia. Sáng nay đã gặp nhau cà khịa, bên kia bắt H xin lỗi, nó không chịu nên mới hẹn nhau sáng mai giao đấu ạ.
- Cô định thế nào?
- Em nghĩ đã hẹn nhau kiểu này là sẽ có hung khí. Một mặt, em sẽ nghĩ việc giữ học trò trong lớp không cho ra giải lao nữa, một mặt mình báo công an, nhờ hỗ trợ. Vì mình có cố cũng chỉ coi được lúc học trò ở trường, còn tan học thì khó ạ. Tan học em sẽ mời bố mẹ đến trao đổi việc học tập và bồi dưỡng cho H, để tự nhiên có cách Phụ huynh đón con về ạ.
- Được rồi! Cô cứ làm theo cách của cô. Chỗ Công an tôi lo.
- Vâng ạ! Em cảm ơn Thầy.
Sáng hôm sau, việc dạy và học vẫn diễn ra bình thường. Khoảng 10h30, Thầy H gọi tôi lên Phòng Hiệu trưởng:
- Xong rồi nhé! Sáng nay công an khu vực mặc đồng phục rải khắp mấy quán, thu vũ khí và bắt hết về phường, mời cha mẹ thầy cô đến đón rồi. Việc ở lớp cô giải quyết. Riêng thằng H, nó con nhà Công an đó, lại học võ, nhưng hung hăng thế không được. Tôi đã trao đổi với bố nó. Cô nói chuyện giáo dục học sinh của cô. Nói chuyện cả em D nữa, dứt điểm chuyện bạn bè không được để mâu thuẫn.
Hú hồn. Làm chủ nhiệm mà chẳng khác nào cảnh sát điều tra, quân chìm, quân nổi. Nó biết ơn cô học trò “cá biệt” mới được nó nhận về lớp. Nó không dám hình dung, nếu nó không có thông tin, thì sáng hôm ấy, việc gì sẽ xảy ra với học trò của nó. Cứ giống như bề trên cho cô bé về để trợ thủ cho nó vậy. Mấy chục năm trôi qua, hôm nay là lần đầu tiên nó kể câu chuyện này, khi cậu học trò tên H năm xưa đã mang hàm Đại tá, hình như... con đường quan lộ cũng rộng mở. Mỗi lần Hội trường, em vẫn đại diện khóa phát biểu tri ân thầy cô.
Về cô bé “người yêu” năm ấy và mấy cô bé khác nữa, với nó, cũng rất thân thiết. Thân đến mức, năm 1999, khi nó đã xa trường, xa trò hơn một năm, có lần nó vẫn nhận được điện thoại:
- Cô ơi! Cô cứu chúng em với ạ!
- Đứa nào đấy? Đang ở đâu? Có việc gì?
- Em Th đây ạ? Chúng em bị công an giữ, vì đèo ba ạ, chúng em không có tiền nộp phạt.
- Ở đâu?
- Ngã tư Đại Cồ Việt ạ!
- Đứng yên đó!
Nó lật đật chạy ra. Giới thiệu với mấy anh Công An là nó tên thế, công việc thế, làm ở Bộ GD&ĐT ngay liền đó, đây là học trò lên thăm nó, các em dại không hiểu luật, tha cho các em, cô giáo xin nộp phạt. Mấy anh Công An nhìn cô giáo lại nhìn lũ học trò tái mét, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, chép miệng bỏ qua. Nó quay sang hỏi:
- Đi đâu mà lên tận đây? Ai dạy đèo ba, cô có dạy không? Lần sau cô không cứu nhé.
Con bé Th lí nhí:
- Hôm nay được nghỉ 2 tiết cuối nên chúng em rủ nhau lên thăm cô ạ!
Nó nhìn bọn trẻ, bất chợt, cô trò đều mắt đỏ hoe.
Cũng có lần, cũng khoảng năm 1999 hay 2000 gì đó, nó không chắc, con bé T điện thoại, cầu cứu, vì xô xe, bị Công An giữ, ngày ấy, nó không ra được vì đang họp giao ban do Bộ trưởng chủ trì. Tan họp, nó gọi lại, người ta bảo mấy cháu học sinh gọi nhờ. Nó không có cách nào liên hệ lại được. Nó cứ giữ mãi sự áy náy ấy trong lòng. Rồi bẵng đi, rất lâu, nó bán nhà, mua nhà mới, số điện thoại phòng làm việc và số di động cũng thay đổi. Mấy chục năm bận rộn, hội trường, hội khoa nó cũng không về trường, cho đến kỉ niệm 25 năm thành lập trường, tình cờ, cô trò mới kết nối lại với nhau. Vẫn như ngày xưa, chỉ cần nghe tên cô, cả lớp lại tụ về, hơn 20 học trò đã đến Eco Green 286 Nguyễn Xiển - nơi cô làm việc gặp nhau. Cuộc hội ngộ vô cùng hạnh phúc sau gần 20 năm lạc nhau. Bây giờ, học trò ưu ái cho cô tham gia nhóm lớp, vui buồn, ốm đau hay hiếu hỉ, cô trò đều có nhau.
Cũng có những trải nghiệm rất đáng yêu với lũ học trò, học thì lơ mơ nhưng yêu đương thì… nồng cháy và gato nhau khiến cô cũng rối hết cả tơ lòng. Những tình huống kiểu như vậy nhiều vô cùng. Có những lúc, nhờ học trò thức tỉnh mà nó vượt qua khủng hoảng. Đó là cái lần nó bị stress sau sảy thai đứa con đầu lòng, chính học trò đã phát hiện ra nó bị mất giọng nói, giúp nó nhận ra tình trạng của mình, lội ngược dòng tìm lại tiếng nói, tìm lại niềm vui sống và sống lại kì diệu như chưa từng chết. Có những học trò lặng lẽ bên cô mấy chục năm, đợi ngày đẹp mang cô về cùng nhau khởi nghiệp lớn, cho nó cơ hội nhả tơ lòng, cơ hội nó chưa bao gì có được khi làm trong nhà nước, ngay cả ở thời điểm thành công nhất, giúp nó hiểu bản thân mình và trưởng thành nhiều hơn nó tưởng.
Nó rất vui vì sau nhiều lần hội khóa với các trường, bây giờ hầu hết học trò đã tìm về bên cô, trực tiếp hay gián tiếp. Lượng theo dõi facebook và Page của nó tăng lên đột ngột, số đông là từ học trò, những người thầm lặng đọc tin cô, nghe cô kể chuyện đời, chuyện mình, chuyện nhớ, chuyện quên và số đông, đang cùng cháu ngoại, cháu nội nghe album Bà Đọc Cháu Nghe. Thỉnh thoảng, trên youtube, lại có tin nhắn mới từ học trò, thú vị lắm.
Ngày 20/11/2025