Danh mục
- Tác giả - Tác phẩm
- Trang văn
- Trang thơ
- Văn học dân gian
- Lý luận - Phê bình
- Mỹ thuật - Âm nhạc
- Góc chia sẻ
- Giới thiệu
Video
Tin mới nhất
- Câu lục bát mê tỉnh, vui buồn theo cầu dải lụa
- Biết!
- Sự tử tế và ái ngữ là nền tảng vững chắc cho mọi...
- Mẹ của tôi
- Tri túc là an lành
- Diêu bông
- Dòng sông và khoảng trời
- Nhớ mùa thu
- Trần Mạnh Hảo
- Dạy dỗ
- Hàng rào
- Lặng lẽ
- Bóng
- Núi và em
- Tìm lại mình
Kết nối link
- Lý luận - Phê bình
Lục bát "Ru mình" một nguồn chảy lặng xanh da diết
Thứ năm - 14/08/2025 08:05
LỤC BÁT “RU MÌNH” MỘT NGUỒN CHẢY LẶNG XANH, DA DIẾT
Đọc “Ru mình” - Tập thơ Lục bát của Trương Minh Hiếu - NXB Văn học, 2025
Nhà thơ KIM CHUÔNG, Nguyên Phó Chủ tịch Hội VHNT-Thái Bình-Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Thái Bình
Với “Trương Minh Hiếu và Thơ”. Với chặng đường dài trong công cuộc lao động sáng tạo nghệ thuật, tôi có niềm vui và có duyên với chàng trai thông minh, trẻ đẹp, giàu phẩm chất thi sĩ này, từ khi anh đang là “môn sinh” trong Lớp Đào tạo, Bồi dưỡng “Các nhà văn nhí” của Hội VHNT - Thái Bình, những năm 1976 - 1990 của thế kỷ trước.
Thấm thoắt, đã gần 50 năm, Trương Minh Hiếu từng đi qua “Cửa Khổng - Sân Trình”. Từng quăng quật trong cuộc sống đời thực. Từng “đóng vai” nhà báo cộng tác với khá nhiều cơ quan ngôn luận. Đang làm giám đốc, lãnh đạo một công ty kinh doanh trên một miền đất. Từng im lặng và miệt mài sáng tác thi ca… Để rồi, khi “đến độ”, đến phút trào dâng, phút “thiên cơ” thăng hoa, phát lộ. Trương Minh Hiếu xuất hiện khá dầy ở những bài thơ được đăng tải trên các báo chí, các diễn đàn văn chương đất nước.
Ba tập thơ đã lần lượt trình làng. Và, trong đội ngũ trí thức văn nghệ sĩ của Thái Bình (xưa), của Hải Phòng, đất Cảng hôm nay, tôi thêm yêu, trân trọng, bởi “một Trương Minh Hiếu” với những hướng tìm, hướng thể nghiệm. Hướng nối dài và đắp dầy một chặng đường lao động sáng tạo, của một người cầm bút.
Từng gắn bó, theo dõi suốt dặm dài “lộ trình thơ” của Trương Minh Hiếu, tôi đã nhiều lần viết, giới thiệu chân dung anh và khẳng định: “Trương Minh Hiếu là thi sĩ đích thực”. “Thơ của người thơ này”, luôn bám chặt vũ trụ rộng lớn. Thơ bộc lộ một năng lực ôm trùm ba cõi: “Thiên - Địa - Nhân”. Thơ tìm được “cái Động”. Cái vệt loang, “cái Biến ảo” mang nguồn chảy với sức mở có được nào đó.
Với ý thức sáng tác và khuynh hướng tư tưởng nghệ thuật rõ rệt. Ở hai tập thơ được tập hợp và công bố trước công chúng rộng lớn. Thơ Trương Minh Hiếu có hai lối mở. Hai vệt khai sáng. Hai tia nắng. Hai vệt sóng trào. Hai dòng chảy khác biệt.
Với “Cội” (Tập thơ NXB Hội Nhà văn, in năm 2024) là năng lực bám chặt “Hiện thực”, bám chặt “Thế giới Ngoại giới”. Thì (Tập thơ thứ 2,
“Đi qua mỗi ngày tôi” - NXB Hội Nhà văn, 2025), với Trương Minh Hiếu là khả năng lặn ngụp. Khả năng đánh thức, khơi sâu. Khả năng “mang chính hồn mình ra làm một “thế giới hoài nghi”, “Thế giới Động - Gợi” và nhiều “Biến ảo”.
Người đọc quý yêu Trương Minh Hiếu là thế. Nhà thơ không đứng im. Không chịu đi theo đường mòn, lối cũ. Không ngừng tìm tòi, đổi mới đã trở thành phẩm chất của thi nhân. Của vai trò sáng tạo trước ý nghĩa “giá trị và tồn tại”. Ba tập thơ. Ba dòng sông. Ba nguồn khơi được nhìn rõ, minh chứng cho thơ Trương Minh Hiếu ở khoảng sáng đem về.
Ở lục bát “Ru mình” (Tập thơ thứ ba), qua 68 bài thơ được tập hợp, chọn lựa, cái khó ở đây là, Trương Minh Hiếu đặt cược vào riêng một thể loại: “Thơ Lục bát”. Đặt cược vào nhịp đi chỉ theo một mạch trôi, là “trên Sáu, dưới Tám”.
Như vậy, Trương Minh Hiếu đã “đặt cược” mình vào một thử thách. Đặt cược vào “cái Bất biến” trong “cái khuôn” thơ truyền thống ngàn đời sẵn có. Để tìm lấy “cái Biến”. Cái “Biến hóa” không cùng.
Đặt cược vào “cái Tĩnh” để tìm lấy “cái Lay động”. Đặt cược vào cái khuôn cứng khô kia, để tìm lấy cái “vang xa”, “cái thoát vượt”.
Điều trân trọng và đáng quý của Trương Minh Hiếu là “Nguồn tìm”, là “Lối rẽ”, là “Tự thức làm mới thơ”, qua “Thể cách” để có được một “Phẩm cách thơ” không ngừng vang động trước hiệu quả, hiệu ứng tỏa rạng.
Lục bát “Ru mình” của Trương Minh Hiếu là dòng tự sự chảy dài có từ nền tảng của cái trước tiên là sức rung của vía hồn anh có. Vía hồn thi sĩ trước thế giới va đập quanh mình. Một sở trường? Hay đấy là lợi thế sẵn có? Khi Trương Minh Hiếu được sinh ra và lớn lên trên miền đất đồng bằng, ven sông Hồng, sông Luộc - Đất giàu chất trữ tình, chất hương đồng, cỏ nội. Đất của cụ Bảng nhỡn Lê Quý Đôn, nhà bác học tài danh. Đất nhà Trần dựng nghiệp. Đất phù sa mỡ màu như những câu ca dao, những lời ru, những truyền kỳ, cổ tích…
Và, Trương Minh Hiếu trong Lục bát “Ru mình” đã đi từ mảnh đất giàu trầm tích, giàu vỉa tầng văn hóa có từ nền văn minh lúa nước, làm nên sự nhập hoà, thống nhất trong kết tinh. Để rồi, “Thơ và Gương mặt Người thơ” được tỏa rạng ở nhiều chiều giao cảm.
Nào. Hãy xem. Hãy lần tìm theo Lục bát “Ru mình”, “Trương Minh Hiếu và Thơ”. Anh đã đi bằng cách nào? “Lối mở thơ anh” là gì? Và, thơ anh có gì đáng nói?
Vâng. Có lẽ, bám chặt nguồn tâm tình, tự sự, ở “Ru mình”, thơ Trương Minh Hiếu là cả “dòng độc thoại” luôn cất lên, luôn thức dậy từ cõi sâu của thế giới hồn mình. Dường như, đấy là cả tầng chìm. Là “nội lực” luôn tiếp tục mở ra nội lực khác nữa. Là, cái đâu phải ngoài kia? Như tia nắng, chùm mây. Như con đường lối ngõ, mà “ta trực giác”, “ta hướng ngoại”. Mà, đấy là Ta. Chỉ có “tiếng lòng Ta” tri kỷ mà thôi.
Ví như:
Hình như có gió vô tình
Có chân ai bước thập thình sau lưng
Có gì đâu để mà … Nhưng
Với ai ta cũng dửng dưng thôi mà
Cuốc đâu nhìn lại hóa gà
Là không ai đấy. Ta và không em …
(Hai phía không là)
Hoặc:
Ngày xưa lối cũ còn dài
Ta còn đi với một vài dấu yêu
Bỗng nghe xa xót sáo diều
Tay buông dò dẫm trời chiều đứt dây
(Ta về trên lối ngày xưa)
Và:
Biển thì rộng, bãi thì dài
Lời yêu chất chứa vỡ ngoài con tim
Ta mang tiếc nuối đi tìm
Bơ vơ ngọn gió lặng im theo về
(Tìm lại lời yêu)
Là thế. Những câu thơ với thấp thoáng bước chân em/ Ngọn gió vô tình. Rồi, Dấu cũ/ Lối yêu … Với tay buông/ Với tiếng sáo diều xa xót … Nhưng, thi ảnh này không phải hiện ra từ cái ta đang nghe, từ con mắt ta đang nhìn ngắm, mà nó có từ ảo ảnh hồn ta, từ tâm tình ta cần neo tựa cho ý tưởng sáng lên trong cái điều ta giãi bày, suy ngẫm.
Với “Ru mình”, là chuỗi dài như thế. Có khi, “Ảo ảnh” cứ nối vào ảo ảnh, để đẻ ra ảo ảnh sau đấy. Rồi, ảo ảnh lại đẻ ra cái cái cụ thể, cái thật của cái tình. Cái thật của tia nắng nhận biết, của chân lý nắm cầm.
Ví như:
Thời gian cùng với ta mà
Nhưng sao biền biệt như là với ai
(Tìm mình ở giữa nhân gian)
Hoặc:
Ngược dòng chớ vội buông trôi
Nơi ra đi mới là nơi trở về
(Từ ô cửa nhỏ)
Hoặc:
Chắp tay vái lạy đường trơn
Cho ta theo với thoáng cơn mưa người
(Chỉ là một thoáng mưa bay)
Hoặc:
Xếp bằng mấy nỗi chồng chềnh
Đong đầy dòng cạn dập dềnh nước lên
Bao nhiêu mòn mỏi ưu phiền
Tan như gió thoảng trước miền sân si
(Chạm vào chiếc lá)
Không gì khác. Lục bát “Ru mình” của Trương Minh Hiếu cứ mở dài trên lối đi, là trần tình, tự sự. Có điều, trong tự sự. Trong cái “khuôn bất biến”, Trương Minh Hiếu đã tìm ra “cái khác”. Là “cái biến”. Cái “Biến” ở sự bùng nổ của cảm xúc. Cái biến ở thi liệu hiện về. Cái “Biến” ở ngôn từ, nhịp điệu. Cái “Biến” ở sự bất ngờ của hình ảnh, hình tượng ở sự ngỡ ngàng, lý thú qua thông điệp, qua ý nghĩa phát hiện, qua triết lý sâu xa...
Những yếu tố có được trên đây, Trương Minh Hiếu đã làm cho Lục bát “Ru mình” của chính mình mới lên, trong thần thái, trong dáng vẻ, trong sức gợi, trong ấn tượng thơ mình.
Và, đây là những câu thơ hay góp phần cho sự đổi mới của thơ Lục bát được hội tụ, hiển minh:
Quả tim đập tiếng ngập ngừng
Nửa lo giữ lại, nửa mừng chia hai
Hững hờ tay chợt buông tay
Ốc về với biển, còn ngày không em
(Ngày không em)
Hoặc:
Trời thì bão gió gì đâu
Vẫn xanh vời vợi một màu mây xa
Tôi ngang qua ngõ em à
Còn riêng vạt nắng vỡ oà chiều thu
(Bão bùng ở phía trong tôi)
Và:
Khôn ngoan nào của bây giờ
Chẳng bằng một chút dại khờ ngày xưa
…
Bỗng dưng trời đổ mưa rào
Bao nhiêu xưa cũ tràn vào cạn ly
(Café một mình)
Hoặc:
Giấc mơ mà có ngày sau
Hằng đêm ta lại bắt đầu... trăng khuya
(Nửa đêm trăng ngà)
Phải nói, thơ lục bát của Trương Minh Hiếu khá nhuần nhuyễn và vững. Bài thơ nào cũng có những câu thực sự neo tới bến bờ của cái hay, cái đẹp. Có lẽ, chỉ cần sự phá cách, sự nổi loạn với sức đẩy nào đó hơn nữa, Trương Minh Hiếu sẽ có được những câu thơ thần cú, thần tự. Những câu thơ dễ găm sâu vào người đọc, nơi con tim họ nhớ.
Điều dễ thấy, ở Lục bát “Ru mình” có phần ít những bài thơ “hướng ngoại”. Nhưng, khi hướng ngoại, Trương Minh Hiếu có những câu thơ tả thực cũng khá gợi và hay.
Hãy đọc, trong “Bất chợt chiều mưa”:
Cỏ mềm mướt mát triền đê
Cánh diều thả tiếng sáo lê thê dài
Nắng nghiêng tràn nửa bãi ngoài
Mây đen đổ bóng sõng soài đồng trong
Hoặc, trong bóng dáng người cha:
Nổi nênh mặt nước cánh bèo
Con chuồn ớt đỏ ngược chiều cơn dông
Ngày xưa chìm dưới sóng sông
Bến không còn bến, đò không còn đò
Thân tôi ngơ ngác thân cò
Ven bờ sông vắng lặn mò… bóng cha
(Cha tôi lái đò)
Hoặc, nỗi nhớ thương về bóng hình người mẹ nơi quê xa trong lời ru giữa buổi trưa hè:
Con đi từ buổi trưa này
Mẹ trông từng bước giấc đầy giấc vơi
(Lời ru ban trưa)
Và:
Mẹ cho con cả cuộc đời
Mà con nợ mẹ bao lời biết ơn
Đời còn có mẹ, gì hơn
Quả gieo, còn sắc hương thơm đắp bồi
(Mẹ ơi!)
Hoặc, trong buổi nào đó, nhà thơ đi viếng mộ nhà thơ Hàn Mạc Tử:
Bóng chiều ngằn ngặt mây trôi
Cỏ rưng rức tím hoa nơi mộ Người*
Đồi Thi Nhân lá xanh rơi
Dốc Mộng Cầm ai oán lời bán trăng
(Viếng mộ Hàn Mạc Tử)
Hoặc, trong bài “Thả gió qua sông”:
Nhà tôi bên ấy sông Hồng
Gió mênh mông gió, mây bồng bềnh mây
Ngô vàng rười rượi bên đây
Ong mang hương phấn rải say đôi bờ
Trong Lục bát “Ru mình”, Trương Minh Hiếu viết nhiều về mẹ cha, về chị. Về xóm giềng, quê kiểng. Về nhạc nước ở xứ sở sương mù. Về làng cổ bên trời Âu, nơi anh từng đặt bước chân qua.
Nhưng, với sáng tác thi ca, thì viết cái gì và viết về ai không phải điều cốt lõi. Cái đáng nói là, qua những trang viết, “thông điệp” của tác giả gửi gắm, được truyền tải qua tư tưởng. Qua tư duy, phát hiện qua chiều sâu nằm ở “cái Biết”. Đặng, giúp anh và giúp cả ai kia “thêm những lần mở mắt nhìn đời”.
Ở Lục bát “Ru mình”, Trương Minh Hiếu đã làm cuộc săn tìm và khai sáng một mạch nguồn nơi hồn anh lắng bồi và phát tích. Và, câu thơ, trong bài thơ “Đi tìm lục bát” của anh đã sáng lên tất cả ý nghĩa sâu xa và quý yêu này:
Ta còn ở với trần gian
Là còn lục bát lang thang đi tìm
Lục bát “Ru mình” của Trương Minh Hiếu là tập thơ hay. Tập thơ mang bước chuyển tiếp của một người cầm bút đang vào mùa chín thơm hương sắc với bút lực, với sinh khí dồi dào.
Hải Phòng, Mùa hạ 2025
K.C